‘Het is goed dat in Suriname het proces over de Decembermoorden begint.’
Anton van Hooff:
‘De Decembermoorden hangen als een donkere wolk boven Suriname. In die zin zou je niet tegen een proces kunnen zijn. Er is onrecht gedaan en daarmee zou afgerekend moeten worden. Maar Suriname is een zwakke staat, met een klein juridisch apparaat. Het land heeft maar 300.000 inwoners. Het is ‘ons kent ons’, en in dergelijke omstandigheden is het erg moeilijk om objectief recht te spreken. Het proces zal politieke kanten hebben, wat door zal werken in de Surinaamse politiek.
Daar komt bij dat vooral Surinamers in Nederland voorstander zijn van een proces en de Nederlandse staat meermaals op een rechtszaak heeft aangedrongen. Voor veel Surinamers zit er daarom een neokoloniaal luchtje aan. Bouterse zal daar gebruik van kunnen maken. Ik zie dan ook meer in het op gang brengen van een verzoeningsproces naar Zuid-Afrikaans model. Zodat de partijen bij elkaar worden gebracht en de verhoudingen niet verder worden verziekt.
Het gevaar bestaat dat Bouterse uitgroeit tot martelaar of zelfs een vader des vaderlands. Ik denk aan een andere schurk uit het verleden, keizer Augustus. Die kwam volstrekt immoreel, met behulp van een privéleger en bloedbaden, aan de macht. Uiteindelijk heeft hij zichzelf weten te stileren als vader des vaderlands en groot vredesvorst.’
James Kennedy:
‘Als iemand terechtstaat voor serieuze misdaden is dat natuurlijk altijd een goede zaak. Maar dit proces doet mij denken aan dat tegen Saddam Hoessein. Een proces tegen een politiek leider wordt namelijk al snel een politiek proces. Dat is sowieso het probleem bij het aanklagen van politieke leiders. Het is anders dan bij gewone burgers.
Ten eerste is er het probleem dat de politieke leiders van heel veel staten berecht zouden moeten worden. Een ander probleem is dat het proces zeer politiek beladen is in Suriname. Het is oorspronkelijk in gang gezet door opposanten van NDP-voorzitter Bouterse, zoals de voormalige vakbondsleider en SPA-politicus Freddy Derby. Het is dus onderdeel geworden van politieke rivaliteiten. Dat zou op zich misschien niet zo erg zijn, maar het ondermijnt de legitimiteit van het proces, ook tegenover de bevolking. Zoals dat ook het geval was bij de veroordeling van Saddam Hoessein, die door zijn politieke tegenstanders werd gevonnist.
Dit is een klassiek geval waar een buitenlandse rechter een betere optie zou zijn. Maar inderdaad, dan krijg je al snel weer het verwijt van neokolonialisme. Een sentiment dat Bouterse uit zou kunnen buiten. Toch denk ik dat het goed zou zijn, omdat je het proces dan in ieder geval uit de politiek van een prille democratie hebt gehaald.’
Ruth Oldenziel:
‘Dat de Surinamers verdeeld zijn over het proces, is historisch gezien niet uitzonderlijk. Hetzelfde zag je bij de processen van Neurenberg, die tegen Saddam Hoessein en Milošević en bij de Waarheidscommissie in Zuid-Afrika. Steeds was er weerstand onder de bevolking. Er zijn altijd mensen die tegen zijn. Zo weten jongeren meestal weinig van de periode waar het om gaat; die willen gewoon verder met hun leven. Omstanders die destijds niets deden, willen daar liever niet aan worden herinnerd. En natuurlijk zijn er altijd politieke redenen om een proces tegen te werken.
Toch ben ik van mening dat het proces moet doorgaan. Het alternatief zien we in Turkije met de Armeense kwestie, een probleem dat maar blijft opduiken. En hoewel een strafproces zich vaak beperkt tot de ‘rotte appelen’ – zonder duidelijkheid te bieden over de bredere context waarbinnen een misdaad plaatsvond – kan op den duur toch een zekere nationale loutering worden bewerkstelligd. Ook vanwege alle media-aandacht eromheen.
Het proces moet echter wel in het land zelf plaatsvinden. Dat is de les die we kunnen trekken uit het proces tegen Milošević in Den Haag. Dat was juridisch zuiver, maar had in de praktijk een minder geslaagde uitwerking op de Servische psyche en politiek.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
