‘Het is een mythe dat Nederland al eeuwen een vrije, democratische rechtstaat is’

De grondwetsherziening van 1917 was het beginpunt van de twintigste eeuw, aldus Ernst Hirsch Ballin. Onlangs publiceerde de voormalig minister van Justitie en van Binnenlandse Zaken het essay De stille revolutie van 1917. In zijn essay laat Hirsch Ballin, tegenwoordig hoogleraar rechten, zien waarom de grondwetswijziging van 1917 zo invloedrijk was. ‘Pas sinds honderd jaar hebben Nederlandse staatsburgers volle zeggenschap over het staatsbestel.’

Met de grondwetsherziening van 1917 werd het algemeen mannenkiesrecht en passief vrouwenkiesrecht ingevoerd. Ook verving een stelsel van evenredige vertegenwoordiging het eerder gebruikte districtenstelsel. Hierdoor moesten voortaan meerpartijencoalities worden gevormd om te regeren. Bovendien werden het openbaar en bijzonder onderwijs financieel gelijkgesteld, waarmee de overheid de zelfstandigheid van bijzonder onderwijs erkende.
 

Waarom is deze herziening zo belangrijk? ‘Omdat Nederlandse staatsburgers pas sinds honderd jaar volle zeggenschap hebben over het staatsbestel. Algemeen constitutioneel burgerschap werd in 1917 erkend. Dit jaar is de afsluiting van een periode van democratisering en het beginpunt van de twintigste eeuw. Deze herziening wordt echter vaak voorgesteld als “het compromis”, waarin de onverzoenlijke stromingen hun strijdpunten in een soort grote politieke ruiltransactie tegen elkaar hadden weggestreept. Maar deze uitleg doet de betekenis tekort. Het was niet alleen een eindpunt, maar ook het startpunt van verdere ontwikkelingen.’  

'Toen op 29 november de Nederlandse grondwetsherziening tot stand kwam, werd een paar honderd kilometer verderop een van de vreselijke veldslagen van de Eerste Wereldoorlog, de slag bij Cambrai, uitgevochten'