Vijf jaar na dato is het wellicht mogelijk vast te stellen wat de historische betekenis is van de terroristische aanslagen op het Wereldhandelscentrum en het Pentagon op 11 september 2001. In de dagen en weken volgend op de aanslagen meende vrijwel iedereen zeker te weten dat het hier ging om een gebeurtenis van wereldhistorisch belang. Er zou een nieuw tijdperk zijn begonnen. Dit was het ware begin van de nieuwe eeuw, die geheel in het teken zou staan van ‘botsende beschavingen’. Niet alleen de veiligheid van de Verenigde Staten was in het geding, maar die van het hele vrije westen. Met zekerheid brak nu een tijdperk aan waarin dit soort omvangrijke terroristische acties in alle grote steden van Europa en de Verenigde Staten aan de orde van de dag zou zijn.
De Amerikaanse president verklaarde dat zijn land in oorlog was en zijn trouwe Europese bondgenoten volgden hem daarin. Wim Kok zei tijdens de Algemene Beschouwingen van 2001, wellicht tot zijn eigen verbazing, dat Nederland in oorlog was. Vijf jaar later beweren de Amerikaanse president en zijn medewerkers nog steeds met enige regelmaat dat hun strijd tegen het terrorisme zich laat vergelijken met de strijd tegen nazi-Duitsland of de daarop volgende Koude Oorlog. Daarmee bedoelen zij dan de door henzelf ontketende oorlog in Irak, die – zoals we nu weten – helemaal niets met de oorlog tegen het terrorisme te maken heeft.
Wie de enorme historische betekenis van de gebeurtenissen van 9/11 in twijfel trekt, moet eerst duidelijk maken welke gebeurtenissen hij dan wel van enorme betekenis acht. De Japanse aanval op Pearl Harbor en de Tweede Wereldoorlog die daarmee voor de VS begon, evenals de Koude Oorlog waren evident van veel grotere betekenis dan het drama van 11 september. Hoewel er bij de aanval op Pearl Harbor minder Amerikanen om het leven kwamen dan bij de aanslag op de Twin Towers, bracht de Japanse verrassingsaanval de Amerikanen in oorlog met Japan en Duitsland. Als de Verenigde Staten die oorlog hadden verloren, zou hun strategische positie immens verzwakt zijn. Er sneuvelden 274.000 Amerikanen voordat de vijand was verslagen. Door die oorlog veranderde het dagelijks leven van de meeste Amerikanen ingrijpend, omdat alle nationale inspanningen op de oorlog werden gericht. De Koude Oorlog kende weliswaar lange, rustige periodes, maar zo nu en dan stond het voortbestaan van de natie toch wel degelijk op het spel door de absurde wederzijdse nucleaire bewapening.
Van dat alles is de laatste vijf jaren geen sprake geweest. Er zijn andere aanslagen gevolgd, maar die waren, hoe onaangenaam ook, veel minder ernstig en niemand zal toch willen beweren dat zij een serieuze bedreiging vormden voor de landen waar zij plaats vonden. Ondanks de apocalyptische retoriek uit Washington hebben de Amerikanen weinig gemerkt van de botsende beschavingen. Van een gerichte nationale inspanning vanwege een oorlogssituatie was geen sprake. Integendeel, de regering-Bush zag zelfs kans diverse malen de belastingen flink te verlagen. Het dagelijks leven van de modale Amerikaan is sinds 9/11 niet veranderd, wat ook bevestigd wordt door opinieonderzoek. De kans dat een Amerikaan bij terroristisch geweld om het leven komt, is verwaarloosbaar klein. Andere risico’s in de moderne samenleving zijn oneindig veel groter: sinds september 2001 zijn in het Amerikaanse verkeer ruim 200.000 mensen om het leven gekomen. Een effectieve bestrijding van het terrorisme is het werk van de politie en inlichtingendiensten.
Dat er nog steeds sprake is van een ‘oorlog’, en dat het ook bij de tussentijdse verkiezingen van november 2006 weer zal gaan over de ‘verschrikkelijke’ dreiging van het terrorisme heeft louter politieke oorzaken: zo hebben de Republikeinen gewonnen in 2002 en 2004 en zo hopen ze nu de schade beperkt te houden.
Maarten van Rossem
