Ondanks de grote aandacht voor de huidige positie van Turken en Marokkanen in de Nederlandse samenleving, weten we opvallend weinig over hun achtergrond. Natuurlijk, de grote lijnen van de rekrutering en de komst van gastarbeiders zijn genoegzaam bekend, maar over hun ervaringen als migranten in de jaren zestig en zeventig is nauwelijks iets te boek gesteld. Het prachtig vormgegeven foto-tekstboek GurbetVi (= migranten), uitgegeven door een groep jonge Turkse Dordtenaren in samenwerking met het gemeentearchief, is een kleine, maar bijzondere stap in die richting. Klein, omdat het slechts een kleine groep Turkse migranten betreft, afkomstig uit één dorp. Bijzonder, vanwege het persoonlijke karakter van het boek, de fraaie zwart-wit foto’s van Ahmet Polat, en het perspectief vanuit het dorp van herkomst.
Het tweetalige (Turks en Nederlands) boek schetst aan de hand van interviewfragmenten een beeld van de ingrijpende veranderingen die het dorp en zijn inwoners vanaf 1960 hebben ondergaan. Door dit ongewone en daardoor verfrissende uitgangspunt krijgen we nu eens niet een relaas van de problemen die samenhangen met de integratie in de Nederlandse samenleving, maar wordt het zoeklicht gericht op de motieven voor de migratie en de context waarin die zich heeft voltrokken.
Het aardige is dat dit verhaal vanuit zeer verschillende gezichtspunten wordt verteld (zowel migranten, achterblijvers als remigranten komen aan het woord) en dat de nadruk ligt op het alledaagse leven in een gewoon (Turks) dorp, waar de bestaansmogelijkheden beperkt zijn en migratie een van de weinige kansen om vooruit te komen.
Dordrecht, waar een groot deel van de migranten uiteindelijk terecht is gekomen, speelt in dit verhaal geen rol van betekenis. Het gaat het auteurscollectief er met name om inzicht te bieden in de wortels van de migranten en de band die migranten en hun nakomelingen nog steeds met het dorp van herkomst onderhouden. Het valt te hopen dat dit boek meer mensen inspireert om de geschiedenis van gastarbeiders en hun nakomelingen verder in te kleuren.
Leo Lucassen is universitair docent economische en sociale geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is redacteur van de Encyclopedie Europese Migratiegeschiedenis, die in 2004 wordt verwacht.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
