Het is een aardig idee: een wereldgeschiedenis voor mensen die niets van geschiedenis weten, maar bereid zijn zich de essentialia van de menselijke geschiedenis eigen te maken, mits dat niet al te veel moeite kost. Peter Haugen, de auteur van World History for Dummies, schrijft met nadruk dat geschiedenis leuk is en het best kan worden vergeleken met ‘hundreds of soap opera’s’.
Ongetwijfeld bevreesd voor de traditionele, slaapverwekkende chronologische benadering heeft Haugen gekozen voor een thematische aanpak. Eerst legt hij uit wat geschiedenis eigenlijk is en hoe historici aan hun kennis komen; vervolgens gaat het over de opkomst en ondergang van beschavingen, godsdienst, filosofie en politieke ideologie, oorlog en mensen (hier worden enige beknopte levensbeschrijvingen van historische prominenten gegeven). Het boek sluit af met onvergetelijke jaartallen en essentiële documenten.
Teneinde tegemoet te komen aan de minuscule aandachtsspanne van de televisiekijker heeft Haugen zijn tekst voorzien van honderden tussenkopjes en duizenden witregels. Nergens wordt de lezer bedreigd door aaneengesloten stukken tekst van meer dan een tiental regels. In de kantlijn maken icoontjes duidelijk wat er in de tekst aan de hand is. Is er sprake van een mijlpaal, van een letterlijk citaat, van een technische kwestie of van een zaak die de lezer echt moet onthouden? Er is een speciaal icoon om aan te geven of Hollywood een film over de beschreven historische gebeurtenis heeft gemaakt. En dan zijn er ook nog tientallen kadertjes.
Hoewel Haugen hier en daar heel bruikbare informatie biedt, is het project als geheel mislukt. Het ontbreekt dit boek vooral aan een heldere structuur en duidelijke analyse. De thematische aanpak is meer schijn dan werkelijkheid, maar leidt wel tot hinderlijke herhalingen en een rommelige chronologie. Het lange hoofdstuk over de opkomst en ondergang van beschavingen is in feite een klassiek staaltje van slaapverwekkende ‘en toen en toen’-geschiedenis. Het oerwoud van tussenkopjes maakt dat de lezer door de bomen het bos niet meer ziet en de leuke iconen voegen eigenlijk niets toe.
Veel ernstiger is dat de twee belangrijkste gebeurtenissen uit de menselijke geschiedenis, de agrarische revolutie en de industriële revolutie, onvoldoende analytisch beschreven worden. De werkelijke oorzaken en het verloop van deze twee processen worden niet helder gepresenteerd. Hier had ook een comparatieve aanpak – waarom wel een industriële revolutie in Engeland en niet in China? – veel duidelijk kunnen maken. Van de flauwe grappen die Haugen zich permitteert zal ik uit medemenselijke overwegingen geen voorbeelden geven.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
