‘Het grootste beeld uit de geschiedenis, David van Michelangelo, is een naakte man. En die heeft zo’n klein piemeltje.’ Met dit citaat van Amsterdamse PvdA-bestuurder Jude Kehla Wirnkar in Het Parool van 26 april, was de berichtgeving over het monument voor Anton de Kom afgelopen.
Al in 1999 hadden bewoners van de Amsterdamse Bijlmer het stadsbestuur gevraagd om een standbeeld voor deze Surinaamse held. De Kom (1898-1945) was zoon van een vrijgelaten slaaf, streed tegen koloniale onderdrukking en sloot zich in 1941 in Den Haag aan bij het verzet. Hij werd opgepakt en stierf in concentratiekamp Neuengamme.
Op het monument voor verzetsstrijder De Kom, van kunstenares Jikke van Loon, kwam echter veel kritiek. ‘Zo zou het beeld racistisch zijn,’ schreef de Volkskrant op 24 april, de dag dat het onthuld werd. Het Comité Een waardig monument vond namelijk dat de naakte De Kom eruit zag als een inboorling met een afgehakte hand, een straf voor slaven.
Over de opwinding rond de naaktheid van het beeld schreef Trouw op 25 april enigszins spottend: ‘Het comité heeft ook “zeer nadrukkelijke geslachtsdelen” ontdekt. Een vooroordeel dat negers in een permanente staat van opwinding verkeren, wordt gezegd.’
Hoewel alle landelijke dagbladen aandacht besteedden aan de bezwaren rond het beeld, nam geen enkele journalist stelling in de discussie. De toon van de berichtgeving varieerde van neutraal tot geamuseerd (NRC Handelsblad-columnist Frits Abrahams op 25 april: ‘De demonstranten hielden meteen hun spandoeken voor de geslachtsdelen waar we allemaal zo benieuwd naar waren.’
Het is echter de vraag of de Nederlandse kranten met dezelfde onverschilligheid verslag zouden doen van een dergelijk eerbetoon aan een blanke verzetsstrijder. Hoe zou worden geschreven over een monument voor de jonge Hannie Schaft (‘het meisje met het rode haar’) met enorme borsten, midden op een druk stadsplein? Of over een beeld van de zeer gereformeerde Henk van Randwijk, met grote, prominent vooruitgestoken geslachtsdelen?
Kunstenares Jikke van Loon legde in het Parool van 7 april uit dat ze het beeld van De Kom heeft gecombineerd met een boom. ‘Dat is een soort heilig symbool, waarmee ik de warmte en fierheid van De Kom wil aangeven.’ Daarom is De Kom naakt, en is zijn hand nog niet af.
Het Comité Een waardig monument heeft gelijk dat het zijn verzetsheld niet wil laten uitbeelden als een naakt oermens dat uit een boom groeit. ‘Zelfs André Hazes is in het pak gehesen!’ riepen demonstranten, volgens Het Parool van 25 april. Ook Anton de Kom verdient een pak.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
