‘Prachtige debatten tussen Lubbers en Van Mierlo en tussen Van Agt en Den Uyl,’ M.P.G.M. Hesseling denkt er met nostalgie aan terug. Hij hoort dan ook tot de 60 procent van de 156 lezers die het eens is met de stelling: ‘De polarisatie in de jaren zeventig was goed voor het politiek debat.’ Een veel kleiner deel – 21 procent – wijst de stelling af.
‘Er werd meer dan ooit gesproken over politiek en de grote thema’s,’ meent J. Visser, die de stelling onderschrijft. ‘De tegenstellingen tussen liberalen, conservatieven en socialisten werden scherp neergezet en je werd gedwongen om positie te nemen.’ Volgens H. Bruggeman werd ‘eindelijk de stem van het volk gehoord’, waardoor de kloof tussen politiek en burgers verkleinde.
Voor de kiezer viel er in de jaren zeventig echt iets te kiezen. ‘De politieke partijen hadden duidelijke meningen en idealen waar zij naartoe wilden werken,’ aldus H. Kruizinga. Heel anders dan tegenwoordig, vindt D.R. Gorter: ‘Nu praat bijna iedereen elkaar naar de mond en is het politiek correct om de waarheid te verdoezelen.’
De lezers die vóór de stelling hebben gestemd hadden zelf in de jaren zeventig uiteenlopende politieke standpunten. B.F. Bosch vond het positief dat ‘het traditionele gezag’ werd uitgedaagd door progressieve partijen als de PSP, DS’70, PPR en D’66. Voor B. Spruijt was de fusie van confessionele partijen in het CDA een hoogtepunt. En H.W. de Nie vond het in de jaren zeventig ‘goed om de grenzen van de verzorgingsstaat zo duidelijk te markeren’.
Tegenstanders van polarisatie schrijven deze veelal op het conto van links. ‘De polarisatie werd gevoed door de marxistische ideologie, waarvan de geschiedenis heeft aangetoond dat het een dwaalleer was,’ aldus B. Soens. Volgens J.J. Kloosterman hadden linkse jongeren indertijd geen respect voor hun partners in het debat, met vreselijke gevolgen. ‘De minachting voor andersdenkenden heeft in de jaren tachtig geleid tot demonisering van Janmaat en later tot de moord op Fortuyn,’ schrijft hij.
Ook A.B. van Hemert wijst op de negatieve gevolgen van de polarisatie: ‘Zie waar die ons heden heeft gebracht: verkettering.’ Dat komt, denkt J.G.M. Peeters, doordat ‘elke partij op zijn eigen gelijk bleef staan. Van toenadering was geen sprake.’ Volgens C.G.J. Korteland zat er ‘geen kwaliteit’ in het politieke debat en werden alleen ‘stokpaardjes’ bereden. J.J. Cooker concludeert: ‘Polarisatie dient geen enkel doel.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
