Home Fort Hazepoot

Fort Hazepoot

  • Gepubliceerd op: 17 juni 2009
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Maarten van Rossem
  • 3 minuten leestijd

Omstandigheden brachten mij naar Lingsfort in Limburg. Daar wandelde ik op een zonnige ochtend een bos in, op zoek naar de restanten van een fort. Al na zo’n tweehonderd meter zag ik aan mijn rechterhand twee verrassend steile heuvels, van elkaar gescheiden door een diepe insnijding. Als ik niet beter had geweten, had ik misschien gedacht aan vergeten Maya-piramides, door de natuur overwoekerd.

Maar het gaat hier om de twee helften van een reusachtig Spaans fort, dat is aangelegd in 1626. Plaatselijk staat het bekend als Fort Hazepoot. Dit fort was een onderdeel van wat ongetwijfeld kan worden beschouwd als het meest creatieve, maar tegelijkertijd ook het meest idiote militaire project dat de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog hebben ondernomen.

Zij hadden zich voorgenomen de Hollanders te treffen in het meest succesvolle onderdeel van hun nationale activiteiten: de handel, en wel in het bijzonder de handel over de Rijn. Daartoe zou een kanaal worden gegraven van Rheinberg aan de Rijn naar Venlo aan de Maas. Het idee voor het kanaal was in eerste instantie afkomstig van een zekere Haesenvoet, vandaar de naam van het fort.

In een later stadium hoopten de Spanjaarden het kanaal te verlengen van de Maas naar de Schelde. Zo kon dan de hele Rijnhandel naar het zuiden worden verplaatst, zodat de Hollanders er niet meer aan konden verdienen. Sommige Spanjaarden hoopten zelfs dat de hele loop van de Rijn naar het kanaaltracé kon worden verlegd. Dat was een rijkelijk naïef idee, omdat er een aanzienlijk hoogteverschil bestaat tussen de Rijn en de Maas. In het kanaal zouden daarom ook sluizen moeten komen.

Het kanaal was ten dele ook gedacht als verdedigingslinie tegen de Hollandse troepen, vandaar dat het zou worden voorzien van 24 forten, waarvan fort Hazepoot het grootste was. Hazepoot bestaat uit twee delen, omdat het aan beide zijden van het kanaal werd aangelegd met de bedoeling een sluiscomplex te beschermen dat tussen de beide forthelften was gepland.

Het kanaal staat bekend als de Fossa Eugeniana, naar aartshertogin Eugenia, een dochter van Philips II, die toentertijd landvoogdes was in de Spaanse Nederlanden. Er werd in 1626 voortvarend begonnen met het graven ervan. Er waren 8000 arbeiders aan het werk en het project werd beschermd door 2000 soldaten, die ook weleens een spade in de grond zullen hebben gestoken. De totale kosten werden geraamd op 200.000 gouden schilden. Het tracé van het kanaal en een deel van de forten zijn nog steeds goed zichtbaar in het landschap. In Duitsland wordt een deel van het kanaal als afwateringskanaal benut.

Na 1626 kwam echter al snel de klad in deze zonderlinge onderneming. Dat had verschillende oorzaken. Er ontstonden allerlei technische problemen en de Spanjaarden kregen geldgebrek, onder andere omdat ze in 1628 de zilvervloot aan de Nederlanders verloren. Ook voerden de Staatse troepen met enige regelmaat aanvallen uit op de werkzaamheden, waarbij ze flinke verwoestingen aanrichtten. De succesvolle militaire operaties van Frederik Hendrik maakten ten slotte een eind aan de hele onderneming. Hij veroverde Venlo in 1632 en Rheinberg een jaar later.

Fort Hazepoot, dat nu zo romantisch in het bos schuilt, was oorspronkelijk zeer strategisch gelegen in een open landschap van moerassen en heidevelden. Tot zo’n tweehonderd jaar geleden rees het indrukwekkend op uit de omringende woestenij. Sedert die tijd is het door verbossing steeds meer aan het oog onttrokken.
Recent is een deel van de bomen die op de fortificaties waren opgeschoten omgehakt, waardoor deze weer beter zichtbaar zijn geworden. Ik kan een bezoek aanraden: het is het vreemdste en meest indrukwekkende monument van de Tachtigjarige Oorlog dat ik ken.
Maarten van Rossem

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.