Het Tribunaal van Neurenberg kent iedereen, maar het vergelijkbare Tokyo Tribunaal leeft veel minder in de collectieve herinnering. De reden is de ongemakkelijke procesgang, waarin de elf rechters uit evenzovele landen elkaar de tent uit vochten. Na 2,5 jaar kwam er in 1948 geen unanieme uitspraak over de 28 aangeklaagden, van wie er zeven de doodstraf kregen. Vijf rechters distantieerden zich met minderheidsstandpunten van de vonnissen. Onder hen de Nederlander Bert Röling, die de aanklacht ‘misdaden tegen de vrede’ principieel onjuist vond, omdat dat criterium voor de oorlog nog niet bestond.
‘Het werd een gevecht tussen de feiten en de verbeelding. Terwijl je in de verbeelding juist heel dicht bij de feiten kunt komen.’
– Regisseur Pieter Verhoeff over de moeizame productie van Tokyo Trial
Over het Tokyo Tribunaal, gezien door Rölings ogen, gaat Pieter Verhoeffs docudrama Tokyo Trial. De productie verliep even stroef als het tribunaal. Die begon zeven jaar geleden met de vraag van de Japanse publieke omroep aan Verhoeff om een vierdelige Netflix-serie over het tribunaal te maken. Vanaf het begin werd de regisseur nauwlettend op de vingers gekeken, omdat het Tokyo Tribunaal in Japan politiek zeer gevoelig ligt. Veel Japanners zien het als een schoolvoorbeeld van overwinnaarsrechtspraak. Dat Verhoeff, zoals hij in een interview in Het Parool zei, de geschiedenis ‘niet al te letterlijk’ wilde vertellen, maar ‘in de geest van wat er is gebeurd’, ging er bij de Japanse opdrachtgever niet in. Over zijn Netflix-serie is Verhoeff dan ook niet tevreden (‘Teleac-serie’), maar wel over Tokyo Trial, dat hij later zonder pottenkijkers uit het materiaal monteerde. Terecht, want het docudrama geeft een helder inzicht in de voetangels en klemmen van internationale oorlogsrechtspraak.
Jos van der Burg is filmrecensent bij Het Parool en de Filmkrant.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
