De speelfilm The Imitation Game, over het breken van de Enigma-code door een groep wetenschappers onder leiding van Alan Turing, eindigt met de inschatting dat de Tweede Wereldoorlog zonder het kraken van het Duitse communicatiesysteem twee jaar langer zou hebben geduurd. Een nog groter schrikbeeld in de oorlog was de gedachte wat er zou gebeuren als de Duitsers de race om de atoombom zouden winnen. De oorlog zou dan niet langer duren, maar Hitler zou hem winnen.
Na de oorlog bleek dat die angst niet nodig was geweest, maar in de oorlog was het een spookbeeld. In die sfeer speelt de voorbeeldige Noorse zesdelige historische tv-serie The Heavy Water War, die gaat over de geallieerde pogingen om met het Noorse verzet een waterstoffabriek in de Noorse bergen te vernietigen.
De Duitsers hadden na de bezetting van Noorwegen de controle over de fabriek overgenomen, omdat deze ‘zwaar water’ produceerde. Duitse nucleair wetenschappers, onder wie de briljante Werner Heisenberg, hadden dit nodig voor hun experimenten met kernenergie. Als deze zouden slagen, was de stap naar een atoombom klein.
De geallieerden zagen het gevaar en wilden de fabriek lamleggen. Een grote sabotageactie in 1942 mislukte faliekant. De twee zweefvliegtuigen, die dertig Britse commando’s op een besneeuwde hoogvlakte in de buurt van de fabriek zouden droppen, stortten neer. Alle overlevenden werden na verhoor en marteling door de Gestapo geëxecuteerd. De zes Noorse verzetsstrijders die de Britse commando’s zouden opvangen, zaten drie maanden in barre winterse omstandigheden vast in een berghut op de hoogvlakte en hielden zich in leven door rendiermos te eten.
Een tweede actie was wel succesvol. De Britten dropten zes Noorse commando’s bij de berghut, waarna de nieuwelingen met de mannen die er al maanden zaten met een spectaculaire actie de fabriek binnendrongen en de zwaar-watercontainers opbliezen. Afdoende was het niet, want vijf maanden later draaide de fabriek weer op volle sterkte.
Zwaarder geschut was nodig: eind 1943 gooiden 143 Amerikaanse B-17-bommenwerpers zevenhonderd bommen op het fabriekscomplex. Toch wisten de nazi’s een deel van de voorraad zwaar water te redden, maar door een veerboot op te blazen voorkwamen de Noorse verzetsstrijders dat dit Duitsland bereikte.
The Heavy Water War brengt een hommage aan de heroïsche mannen die Hitler de voet dwars zetten bij de ontwikkeling van een atoombom, maar de serie doet meer. Dat ze het verhaal vertelt vanuit het perspectief van Britten, Duitsers en Noorse verzetsstrijders geeft een goed inzicht in de uiteenlopende afwegingen en morele dilemma’s.
De door de nazi’s gewantrouwde Heisenberg houdt zichzelf voor de gek met zijn opvatting dat wetenschap niets met politiek te maken heeft, de Britten sturen in naam van een hoger doel dertig commando’s op een vrijwel hopeloze missie, en de Noren worstelen met aanpassing, collaboratie en verzet. Maar de serie maakt vooral de angst voelbaar dat Hitler als eerste een atoombom zal hebben.
Jos van der Burg is filmrecensent bij Het Parool en de Filmkrant
The Heavy Water War
Per-Olva SorenseW
Tv-serie op dvd (Lumière)
Dit artikel is exclusief voor abonnees
