Home FILM: 1864

FILM: 1864

  • Gepubliceerd op: 22 september 2015
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Jos van den Burg
  • 2 minuten leestijd

Met volkeren die zich wentelen in zelfgenoegzaamheid loopt het zelden goed af. Arrogantie en superioriteitsgevoel vertroebelen het zicht op de werkelijkheid, met desastreuze gevolgen. De Denen ervoeren het in 1864, toen ze verpletterend werden verslagen in de Tweede Deens-Pruisische Oorlog. De nederlaag was zo traumatisch dat Denemarken er grondig door veranderde. Het land keerde zich naar binnen en stortte zich nooit meer in buitenlandse avonturen.

De achtdelige tv-serie 1864 geeft een geweldig inzicht in de Deense overmoed en de meedogenloze afstraffing ervan door Pruisen. De Deense zelfoverschatting kwam niet uit de lucht vallen. Ruim tien jaar eerder had Denemarken de door Pruisen gesteunde Duitse nationalisten in Sleeswijk en Holstein, die onder Deens gezag vielen, glansrijk verslagen. De Duitse nationalisten hadden deze hertogdommen tot onafhankelijke staat verklaart, waarna het Deense leger ingreep.

In een vredesverdrag kregen de hertogdommen een grote mate van zelfstandigheid, maar ze bleven onder gezag van de Deense koning. Denemarken blies het compromis in 1863 op door Sleeswijk tot Deens grondgebied te verklaren. De Pruisische premier Bismarck reageerde op de provocatie met de bezetting van Holstein. Nationalistische Deense politici reageerden opgetogen: eindelijk een reden om definitief met Pruisen af te rekenen.

In de serie 1864 kijken we naar de gebeurtenissen via een fictief dagboek van een jonge vrouw. ‘Zoals zo vaak het geval is, waren we in onze fantasie sterker dan in het echt,’ schrijft ze over het oorlogsenthousiasme. ‘Duizenden werden slachtoffer van de euforie van dwazen en ons geloof in hen.’

Die dwazen zijn nationalistische politici, die het volk opzwepen om zich blind in een gruwelijk avontuur te storten. Zelfs als duidelijk is dat het Deense leger de oorlog niet kan winnen, blijven politici jongens opofferen aan hun machtsaspiraties. Gruwelijke beelden van het slagveld drukken de kijker met de neus op de essentie van oorlog: het afslachten van mensen.
De boodschap van de serie is glashelder: nationalisme leidt tot bloedvergieten. Koning Christian IX begrijpt dat uiteindelijk ook en tekent tegen de wil van de premier de Deense overgave. De koning mag ook de wijste opmerking maken in de serie: ‘Bedenk dat geestesziekte niet alleen tot uiting komt bij kwijlende, vastgebonden gekken met rollende ogen, maar zich ook openbaart in de gebrekkige realiteitszin van schijnheilige, fatsoenlijke burgers.’
 
1864
Ole Bornedal
Tv-serie op dvd (Lumière)

Jos van der Burg is filmrecensent bij Het Parool en de Filmkrant.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf
Beatrice de Graaf
Column

Zo banaal zag Hitler eruit in close-up 

Beatrice de Graaf breekt een lans voor de beeldbiografie. 'Het levert een ander effect op dan filmpjes op het internet.'

Lees meer
Kinderen vieren de onafhankelijkheid van Oostenrijk op een oude Sovjettank
Kinderen vieren de onafhankelijkheid van Oostenrijk op een oude Sovjettank
Artikel

Oostenrijk laveert sinds 1955 tussen het Oosten en het Westen  

Na de Tweede Wereldoorlog werd Oostenrijk verdeeld in bezettingszones. In 1955 vertrokken de buitenlandse troepen en kreeg het zijn onafhankelijkheid terug. Het land bleef neutraal en taalde nooit naar een lidmaatschap van de NAVO of het Warschaupact.   Nog geen twee weken nadat de troepen van Jozef Stalin de nationaal-socialisten uit Wenen verjoegen, had Oostenrijk een...

Lees meer
De heckrund was een Arisch fantasiedier 
De heckrund was een Arisch fantasiedier 
Artikel

De heckrund was een Arisch fantasiedier 

Ooit leefde in Europa de auroch, een uitgestorven oerrund. Nazi-topman Hermann Göring wilde het terugfokken, zodat de Duitsers er als echte Germanen op konden jagen. De opdracht daarvoor ging naar zoöloog Lutz Heck, die een ‘heckrund’ in elkaar knutselde.  Nu zouden ze toch wat beleven… Op Schorfheide in Brandenburg waande Hitlers tweede man Hermann Göring...

Lees meer
Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem
Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem
Artikel

Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem

Neville Chamberlain dacht dat hij vrede kon kopen door Tsjecho-Slowakije uit te leveren aan Hitler. Hij was niet alleen naïef, maar ook hoogmoedig. Na een lange en succesvolle carrière in de Britse politiek negeerde Chamberlain de adviezen van anderen. Is Donald Trump de nieuwe Neville Chamberlain? De Britse krant The Guardian en andere media wierpen...

Lees meer