Home ‘Er zat vroeger veel rommel in de Dikke Van Dale’

‘Er zat vroeger veel rommel in de Dikke Van Dale’

  • Gepubliceerd op: 27 augustus 2014
  • Laatste update 05 apr 2023
  • Auteur:
    Stijn Keuris
  • 3 minuten leestijd

De Dikke Van Dale bestaat 150 jaar. Ter gelegenheid van deze mijlpaal is er een jubileumboek uitgebracht, samengesteld door Wim Daniëls. Verschillende bekende en minder bekende schrijvers werkten mee, Daniëls beschreef in meerdere bijdragen het veranderde tijdsbeeld. ‘Soms kwam ik stuitende voorbeelden tegen.’

‘Dit jaar is bekend gewordend dat Van Dale in 2015 weer een nieuwe papieren editie uitbrengt; de vijftiende in 150 jaar. En misschien wel de laatste, want niet meer veel mensen gebruiken nog een papieren woordenboek. Ikzelf ook niet meer. Online heb je veel meer zoekfuncties. Voor woordenboekmakers is het daarbij natuurlijk wel de vraag hoe ze digitaal geld kunnen verdienen. Daarom is het jubileumboek dat nu is verschenen commercieel ook een goed idee. Zo komt Van Dale weer eens onder de aandacht.’

‘Ik heb het boek samengesteld en ben tevreden over de balans. Een divers gezelschap heeft meegewerkt, van gearriveerde schrijvers tot mensen die via een wedstrijd zijn geselecteerd. Zelf heb ik de meeste bijdragen geleverd. Ik heb steeds alle edities van de Dikke Van Dale bekeken en uitgezocht hoe woorden zich in betekenis ontwikkeld hebben in 150 jaar. Daaraan kun je mooi aflezen hoe de maatschappij verandert, ook qua denkbeelden. Soms kwam ik stuitende voorbeelden tegen, bijvoorbeeld hoe vrouwen in vergelijking met mannen worden beschreven; dat was her en der echt neerbuigend.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

‘Veel edities van Van Dale zijn gemaakt door maar één hoofdredacteur. Dat is niet goed. Vier edities lang was dat Cornelis Kruyskamp, die weinig op had met de moderne jeugd; dat heeft hij ook in interviews gezegd. Maar zo’n oordeel of houding mag natuurlijk niet doorklinken in de omschrijvingen die je geeft. Bij Kruyskamp was dat geregeld wel het geval. Een “beatgroep” noemde hij bijvoorbeeld een “troepje van mensen”.’

‘De status van Van Dale is lang voor een deel gebaseerd geweest op de omvang ervan, vandaar ook de bijnaam: de Dikke Van Dale. Pas bij de laatste drie edities wordt er veel kritischer gekeken naar alle omschrijvingen. Dat kan nu ook gemakkelijker doordat er computerbestanden zijn.’

‘Toch staan er nog altijd wel twijfelachtige dingen in Van Dale. Bij het trefwoord ‘zak’ staat bijvoorbeeld deze voorbeeldzin: ‘Stoute kinderen gaan in de zak van Zwarte Piet.’ Die zin klopt nu feitelijk niet en klopte vroeger ook niet. Ik ben benieuwd of de zin in de vijftiende editie nog aanwezig is. Ikzelf ben de zin tegengekomen door te grasduinen in Van Dale. Daarvoor is het een heerlijk product, zowel op papier als digitaal. Er staan naast de paar twijfelachtige dingen ook heel veel mooie, verrassende dingen in, die de rijkdom van onze taal aangeven.’

Wim Daniëls maakt een cabareteske voorstelling rond het 150-jarig bestaan van de Dikke Van Dale op het Geschiedenis Festival van Historisch Nieuwsblad, op 18 oktober 2015. Kijk hier voor meer informatie. 

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer