In de dertiende eeuw reisde bedevaartganger en diplomaat Rabban Bar Sauma van China naar Europa. Daar ontmoette hij koningen, kardinalen en zelfs de paus. Al die tijd wilde hij eigenlijk naar Jeruzalem. Maar niets liep zoals gepland in het leven van deze Aziatische Marco Polo.
In het jaar 1288 zet een oude man in Bagdad zijn schrijfstokje op een stuk papier. Hij voelt een sterke drang om zijn verhaal op te schrijven – over zijn herkomst, zijn reizen, zijn belevenissen. Want wie anders heeft zo’n vol leven gehad als hij? De belangrijkste keizer van zijn tijd heeft hij ontmoet, de grootste koningen en de meest verheven geestelijk leiders. Dit verhaal moet echter niet over hem gaan, maar over God.
Zijn met inkt volgezogen punt danst over het papier en vormt misschien wel de belangrijkste zin van deze memoires: ‘In Gods voorkennis is alles bekend.’
Lang voor hij, Rabban Bar Sauma, ter wereld kwam op de vlaktes van noordelijk China, had God hem al gekozen, zo schrijft hij op, hem een opdracht gegeven die zijn bestaan zou beheersen. ‘Bepaalde kenmerken van de verkiezing worden zichtbaar in de persoon van de verkozene.’ De woorden zijn voor Sauma geen speculatie, want het staat in de heilige geschriften; God geeft in zijn oneindige wijsheid sommige mensen een speciale opdracht.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
‘Nog voordat Ik je maakte in de buik van je moeder, kende Ik je al. Al voordat je werd geboren, gaf Ik jou je taak,’ schreef de profeet Jeremia over zijn opdracht van God. Rabban Bar Sauma herhaalt de woorden in zijn eigen verhaal, gebruikt de hemelse kracht die ervan uitgaat. Alles wat hem is overkomen, was deel van een groter plan. En wat voor plan.
Wild plan
Sauma schrijft de woorden in het Perzisch. Het zal zes eeuwen duren voordat ze via een ingewikkelde estafette een groter publiek bereiken. Een monnik in de omgeving van Oermia, in het huidige Iran, vertaalt de tekst van Sauma niet lang na diens dood in het Syrisch. Dat geschrift komt in de bibliotheek van een nabijgelegen klooster terecht.
Daar vindt Jean-Baptiste Chabot het manuscript in 1895. De katholieke priester vertaalt het document van het Syrisch in het Frans. Nog eens drie decennia verstrijken en dan wekt de Franse vertaling de interesse van een Britse professor. Die maakt er een geannoteerde Engelse versie van en publiceert die. Het boek veroorzaakt enige opschudding in kringen van historici.
Meer lezen over China? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
De wereld maakt eindelijk echt kennis met een opmerkelijke man, die dezelfde reis maakte als Marco Polo. In omgekeerde volgorde dan, van Beijing helemaal naar Europa. Maar waar we van Polo nog steeds niet zeker weten of hij China wist te bereiken, staat van de Chinees vast dat hij helemaal tot de Atlantische Oceaan wist te reizen. Ook uit andere bronnen dan zijn eigen geschriften; het bezoek van de Aziaat bleef in Europa niet onopgemerkt.
Sauma is geboren in Khanbaliq, bij het huidige Beijing, vermoedelijk rond 1220. Maar hij was geen etnische Chinees. Historici denken dat hij Oeigoers was, of hoorde bij een van de andere Turkmeense volkeren in China. Mogelijk was hij een Öngüd, een Mongools-Turkse stam. Zijn ouders waren rijk, maar belangrijk voor zijn verhaal is vooral dat hij ter wereld kwam in een christelijk huishouden. China kent sinds de zesde eeuw een kleine, maar bloeiende christelijke gemeenschap, gesticht door missionarissen uit India. Aanhangers van dit geloof bezetten zelfs hoge posities in de Mongools-Chinese maatschappij.
“Tot schrik van zijn ouders wil Sauma naar Jeruzalem”
