Home Een ‘concentratiekamp’ voor Zuid-Italianen

Een ‘concentratiekamp’ voor Zuid-Italianen

  • Gepubliceerd op: 29 januari 2013
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Aart Heering
  • 2 minuten leestijd

Honderd kilometer ten westen van Turijn ligt het Fort van Fenestrelle. Het was in de jaren 1860-61 een gevangenis voor Zuid-Italiaanse soldaten, die bij de Italiaanse eenwording weigerden zich te laten inlijven bij het Piemontese leger.

Sommigen overleefde de gevangenschap niet. Wat er precies in Fenestrelle is gebeurd, is onderwerp van een verhit debat.
Fenestrelle is een geliefd onderwerp in de zogeheten ‘meridionalistische’ literatuur, waarin de Italiaanse geschiedenis wordt beschreven vanuit het standpunt van het Zuiden. Daarin is de aansluiting bij het Noorden het resultaat van een brute verovering door de Piemontezen, die de nieuw verworven gebieden vervolgens koloniaal uitbuitten. In die interpretatie, die ook graag door zuidelijke politici wordt gehanteerd, is het Noorden verantwoordelijk voor de economische malaise in Zuid-Italië.

Volgens sommige publicisten zijn in Fenestrelle duizenden jonge zuiderlingen omgekomen en hun lijken opgelost in gebluste kalk. Anderen zouden het leven hebben gelaten in een heroïsche poging het fort in te nemen en op te rukken naar Turijn. Deze verhalen circuleren sinds een jaar of tien via boeken, pamfletten en websites. Vooral door toedoen van de ‘neobourbonse’ beweging, die het oude Koninkrijk der Twee Siciliën idealiseert en een zuidelijke tegenpool vormt van de Lega Nord.

Sinds 2000 zijn er jaarlijkse herdenkingen van ‘de slachtoffers van Fenestrelle’. Bij de herdenking in 2008 sprak de woordvoerder van de neoborbonici van 40.000 doden en maakte hij een vergelijking met Auschwitz. Het jaar daarop bracht de staatstelevisie RAI een documentaire over Fenestrelle onder de titel Het concentratiekamp van de Savoia’s (de Piemontese koningen).

Voor Alessandro Barbero, hoogleraar mediëvistiek aan de Universiteit van Oost-Piemonte, was dat reden om na te gaan wat er in Fenestrelle echt is gebeurd. In zijn onlangs verschenen boek De gevangenen van de Savoia’s schrijft hij dat de verhalen over de duizenden die van kou en honger zouden zijn omgekomen teruggaan op in 1861 verschenen artikelen in de katholieke pers. Gezien de vijandige opstelling van de kerk tegenover de jonge Italiaanse staat is dit geen objectieve bron.

De door Barbero geraadpleegde archieven tonen een heel andere realiteit. In Fenestrelle waren geen duizenden militairen gedetineerd, maar hoogstens 2000. Daarvan zijn er zeven in het fort overleden. De ‘opstand’ betrof een groep van tien mannen, die na een vluchtpoging werden berecht en vrijgesproken. En het strooien van gebluste kalk op de lijken was een in die tijd gebruikelijke ontsmettingsmaatregel.

De publicatie van Barbero’s boek heeft woedende reacties opgeroepen. Tegenstanders zeggen dat hij niet al het beschikbare archiefmateriaal heeft gebruikt en voorbijgaat aan andere gruwelen. Niemand heeft kunnen aantonen dat er in Fenestrelle inderdaad een slachting heeft plaatsgevonden. Maar voor sommigen is dit het bewijs dat het belastende materiaal is verdonkeremaand. Daar valt niet tegen te redeneren.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf
Beatrice de Graaf
Column

Zo banaal zag Hitler eruit in close-up 

Beatrice de Graaf breekt een lans voor de beeldbiografie. 'Het levert een ander effect op dan filmpjes op het internet.'

Lees meer
Kinderen vieren de onafhankelijkheid van Oostenrijk op een oude Sovjettank
Kinderen vieren de onafhankelijkheid van Oostenrijk op een oude Sovjettank
Artikel

Oostenrijk laveert sinds 1955 tussen het Oosten en het Westen  

Na de Tweede Wereldoorlog werd Oostenrijk verdeeld in bezettingszones. In 1955 vertrokken de buitenlandse troepen en kreeg het zijn onafhankelijkheid terug. Het land bleef neutraal en taalde nooit naar een lidmaatschap van de NAVO of het Warschaupact.   Nog geen twee weken nadat de troepen van Jozef Stalin de nationaal-socialisten uit Wenen verjoegen, had Oostenrijk een...

Lees meer
De heckrund was een Arisch fantasiedier 
De heckrund was een Arisch fantasiedier 
Artikel

De heckrund was een Arisch fantasiedier 

Ooit leefde in Europa de auroch, een uitgestorven oerrund. Nazi-topman Hermann Göring wilde het terugfokken, zodat de Duitsers er als echte Germanen op konden jagen. De opdracht daarvoor ging naar zoöloog Lutz Heck, die een ‘heckrund’ in elkaar knutselde.  Nu zouden ze toch wat beleven… Op Schorfheide in Brandenburg waande Hitlers tweede man Hermann Göring...

Lees meer
Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem
Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem
Artikel

Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem

Neville Chamberlain dacht dat hij vrede kon kopen door Tsjecho-Slowakije uit te leveren aan Hitler. Hij was niet alleen naïef, maar ook hoogmoedig. Na een lange en succesvolle carrière in de Britse politiek negeerde Chamberlain de adviezen van anderen. Is Donald Trump de nieuwe Neville Chamberlain? De Britse krant The Guardian en andere media wierpen...

Lees meer