Home Dorpsgemeenschap

Dorpsgemeenschap

  • Gepubliceerd op: 23 maart 2005
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Maarten van Rossem
  • 2 minuten leestijd

Het is verontrustend hoezeer het literatuur over de culturele eigenaardigheden van verschillende naties ontbreekt aan een historische visie. Het natieconcept is zo dwingend dat we eigenlijk direct geneigd zijn clichébeelden over verschillende volkeren voor waar te houden. Daarbij wordt steeds verondersteld dat die nationale eigenaardigheden het eeuwige leven hebben. Ze zijn kennelijk immuun voor historische verandering.


Dat komt waarschijnlijk doordat nationale eigenaardigheden meestal herleid worden tot een of andere essentie, die zo diep geworteld is in de nationale ziel dat zij als onveranderlijk wordt beschouwd. Mogen we de buitenlandse analytici van de Nederlandse volksaard geloven, dan bestaat onze nationale essentie uit het calvinisme. 
     
Wij zijn een zuinige, moraliserende, vrijheidslievende, individualistische en wat somber gestemde natie, en dat is het directe gevolg van het calvinisme. Het wonderlijke is dat wij graag bereid zijn deze karakteristiek voor waar te houden. Ons zelfbeeld is sterk beïnvloed door het beeld dat anderen van ons hebben. 
     
Ondanks de brede consensus tussen Nederlanders en buitenlandse waarnemers van de Nederlandse natie over onze zuinige en moraliserende aard, is er alle reden te twijfelen aan onze onveranderbare calvinistische inborst. De orthodoxe calvinisten hebben in Nederland nooit een meerderheid van de bevolking gevormd. Het religieuze landschap is altijd zeer gevarieerd geweest en wat men ook geloofde, er waren altijd meer rekkelijken dan preciezen. 
     
Bij enige reflectie is het uiterst onwaarschijnlijk dat een complexe samenleving, die in de loop der eeuwen sterk is veranderd, gekarakteriseerd zou kunnen worden door een of andere onveranderbare essentie. Al die essentialistische analyses reduceren de natie met een opmerkelijke impressionistische gemakzucht tot een soort homogene, tijdloze dorpsgemeenschap. Slechts een halve eeuw geleden hadden vrijwel alle Nederlanders volkomen andere opvattingen over huwelijk, gezin en voortplanting dan nu. Dat valt lastig te rijmen met een calvinistische essentie. 
     
Proberen we onze zogenaamde nationale eigenaardigheden te toetsen aan cijfermateriaal dat op z’n minst enig houvast biedt, dan blijft er niet veel van over. Van onze spreekwoordelijke zuinigheid is in comparatief statistisch materiaal bijvoorbeeld niets terug te vinden. Vergelijkend onderzoek toont aan dat Nederland in cultureel opzicht sterk op de Scandinavische landen lijkt. 
     
Echt verbazend is dat natuurlijk niet. Net als die landen is Nederland een klein land, met een kleinschalige politiek, sterk verstedelijkt en zeer welvarend, waar de cultuur wordt gedomineerd door een burgerlijke, voorheen rekkelijk protestante elite. Uniek zijn we dus ook al niet.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Bendeleden in Wilmington
Bendeleden in Wilmington
Artikel

Frederik van Eeden duldde racisme in Amerika

De idealist Frederik van Eeden begon in 1909 een nieuwe landbouwkolonie in de Amerikaanse staat North Carolina. Daarbij kreeg hij hulp van de schatrijke white supremacist Hugh MacRae, die betrokken was bij een racistische staatsgreep. Waarom ging Van Eeden toch met hem in zee?  In 1909 gaat arts, psychiater, schrijver en idealist Frederik van Eeden...

Lees meer
Canadese Week op een Amsterdamse school
Canadese Week op een Amsterdamse school
Artikel

Waarom het experiment om iedereen Engels te leren mislukte

Nederland moest vooruit in Europa. Daarom moest iedereen Engels leren, vond de Arnhemse PvdA-voorman Herman Koch. Het kwam in zijn stad in 1958 tot een experiment op lagere scholen – dat al snel vastliep. ‘Good morning, meneer!’, ‘Good morning, children!’ De begroeting tussen de kinderen van de derde klas van de openbare lagere school aan...

Lees meer
Zicht op Maastricht, 1581.
Zicht op Maastricht, 1581.
Nieuws

Politieke grenzen zorgden voor andere bouwstijl

Huizen in Maassteden als Maastricht, Sittard, Roermond en Venlo vertoonden tussen 1200 en 1600 opvallende verschillen. Die vielen in belangrijke mate samen met de politieke grenzen, zo betoogt Birgit Dukers in haar proefschrift Bouwen langs de Maas, waarop ze onlangs promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. De huidige provincie Limburg was in de late Middeleeuwen...

Lees meer
Tussen de kermiswagens. Schilderij door Otto Eerelman, circa 1900-1918.
Tussen de kermiswagens. Schilderij door Otto Eerelman, circa 1900-1918.
Beeldessay

Woonwagenbewoners hebben liever een huis op wielen

Tienduizenden mensen willen niet in een huis, maar in een woonwagen leven. Dat leidt al eeuwen tot discriminatie en tot strijd met de overheid, die hun vrijheid steevast probeert in te perken.   In Nederland hebben ook altijd mensen gewoond zonder vaste verblijfplaats. In de Middeleeuwen waren dit reizende handelaren of mensen met een specialistisch beroep....

Lees meer