Home Dorp met stedelijke allures

Dorp met stedelijke allures

  • Gepubliceerd op: 11 januari 2005
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Jan Dirk Snel
  • 3 minuten leestijd

In Den Haag, daar woonde meestal geen graaf.
Het eerste deel van de nieuwe geschiedenis van Den Haag gaat over de ruim drie eeuwen – de dertiende tot de zestiende – waarin Holland een graafschap was. ‘s-Gravenhage groeide in die tijd langzaam uit tot het centrale regeringscentrum. Maar de graaf, die was er zelf meestal niet. De laatste graaf, Filips II, had zoveel andere zaken aan zijn hoofd dat hij in zijn hele leven maar één dagje is langsgekomen in zijn grafelijke burcht op wat nu het Binnenhof heet. Dat was in 1549, nog voordat hij het bestuur van zijn vader zou overnemen.


De graaf uit het bekende liedje, wiens zoon Jantje heette, was overigens Floris V. Ook hij bracht waarschijnlijk niet meer dan een kwart van zijn tijd in Den Haag door. Maar dat was voor een Hollandse graaf al aardig veel. En hij was degene die van het bescheiden slot dat er al stond een imposant geheel maakte: de Grote Zaal (Ridderzaal) kwam onder zijn bewind tot stand. In zijn tijd reisden Hollandse graven nog voortdurend rond in hun territorium en woonden ze op een aantal burchten. Latere graven heersten ook over Henegouwen, Beieren of Bourgondië, en brachten dus hun tijd vooral buiten Holland door. Albrecht van Beieren, graaf in de tweede helft van de veertiende eeuw, was de enige die langdurig in Den Haag woonde.

Het leuke van dit boek is dat er een grote reproductie van een schilderij met een vogelvluchtkaart van Den Haag uit 1570 is bijgevoegd. Je kunt dus voortdurend voor ogen houden wat ongeveer de fysieke eindtoestand is waar het boek naartoe werkt. Groot was Den Haag toen nog steeds niet. Aan de vooravond van de Reformatie had het dorp met stedelijke allures ongeveer 7500 inwoners.

Terwijl middeleeuwse steden meestal maar één middelpunt hebben, had Den Haag twee centra: het hof en het dorp, met elk een kerk. Op de kaart zie je het dorp als een kreeft vanuit het westen om het grafelijk hof heen grijpt. Het dorp ontstond langs de route die van het Westeinde langs de kerk en markten via de Hoogstraat naar het Noordeinde voert. Wie de kaartjes in dit boek vergelijkt met die uit publicaties van enkele decennia geleden, beseft hoezeer de historische kennis is voortgeschreden.

Sommige hoofdstukken vatten niet alleen de laatste stand van zaken samen, maar zijn rechtstreeks op archiefonderzoek gebaseerd. Het boek bevat in feite een uitgebreide inventarisatie van vrijwel alle aspecten van het menselijk leven in drie eeuwen. Je kunt je alleen soms afvragen in hoeverre hier nog een geschiedverhaal verteld wordt.

Wie graag historische wandelingen door Nederlandse binnensteden maakt, kent de bruine ANWB-borden die informeren over de geschiedenis van een pand. Jarenlang heb ik die gretig gelezen, maar op een gegeven moment betrapte ik mezelf erop dat ik me tot een vluchtige blik beperkte. Je kunt alle bouwfases van een kerkgebouw wel nauwgezet volgen, of met interesse lezen welke voorname familie in de achttiende eeuw een fraai classicistisch pand bewoonde, maar als je honderd meter verder bent, ben je de details meestal alweer vergeten.

Zo verging het mij bij dit boek ook enigszins. Het is zo uitvoerig en zo gedetailleerd dat je je afvraagt wat het totaalbeeld is. Wat is de betekenis van alle feiten en feitjes? Als de drie delen af zijn, moeten de samenstellers maar eens een speciale wandelgids maken die steeds terugverwijst naar de stadsgeschiedenis, want alleen vanuit concrete fysieke verbeelding en betrokkenheid valt een boek als dit te lezen. En dan kun je er ook veel plezier aan beleven.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer