Home De Vooruitgang: Vrouwen hielden textiel-elite bij elkaar

De Vooruitgang: Vrouwen hielden textiel-elite bij elkaar

  • Gepubliceerd op: 8 mei 2001
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Ingrid van der Vlis
  • 3 minuten leestijd

Proefschriften, lezingen of artikelen kunnen ons beeld van het verleden ingrijpend veranderen. Deze keer het proefschrift van Tina Hammer-Stroeve, waarin zij stelt dat de vrouwen een grote invloed hadden binnen de ondernemerselite van de Enschedese textielindustrie.

‘Een ondernemersvrouw was niet alleen een “dame” die de regie over het huishouden voerde en anderen voor zich liet werken. Ze droeg ook op haar eigen wijze bij aan het familiebedrijf,’ vertelt Tina Hammer-Stroeve. Hammer-Stroeve promoveerde onlangs op de rol van vrouwen in de textielondernemerselite van Enschede, de plaats waar zij het grootste deel van haar jeugd doorbracht. Na een loopbaan als tekenlerares begon ze aan een studie geschiedenis, die uiteindelijk leidde tot promotieonderzoek. ‘Als lid van de Nederlandse Kostuumvereniging kwam ik in contact met twee fabrikantenvrouwen uit Enschede. Daardoor herinnerde ik me dat er zo’n rijke, geïsoleerde gemeenschap had bestaan. Vroeger fietste ik langs de grote villa’s in Enschede. Inmiddels was ik afgestudeerd en had ik een cursus vrouwengeschiedenis gevolgd. Ik besefte dat zich in deze woningen iets interessants had afgespeeld.
        
De toegenomen belangstelling voor vrouwengeschiedenis heeft gezorgd voor een duidelijker beeld van arme en onderdrukte vrouwen, maar ik was vooral nieuwsgierig naar de andere kant van de medaille. Elites in het algemeen zijn wel bestudeerd, maar de nadruk lag meestal op het doen en laten van de mannelijke helft. Ik wilde weten of de vrouwen in de textielondernemerselite invloed hadden, en zo ja, welke.
        
Het antwoord daarop was duidelijk: zonder vrouwen had de toplaag niet eens kunnen bestaan. Zij waren degenen die stevige pijlers onder de elite zetten. Ze zorgden niet alleen voor financiële inbreng, maar ook voor het sociale gezicht van hun gezinnen en voor de samenhang binnen de elite; zij hielden de groep bij elkaar.
        
Het duurde even voordat ik dit idee voor promotieonderzoek aan de man of vrouw had gebracht. Bij Vrouwengeschiedenis reageerde men niet erg enthousiast, en bij sociaal-economisch historici kon ik in eerste instantie ook niet echt terecht. De laatsten dachten dat de ondernemersvrouwen hoogstens financieel iets bijdroegen. Uiteindelijk kwam ik in contact met de historicus Maarten Prak, die zelf promoveerde op eliteonderzoek.
        
Mijn onderzoek combineert vrouwengeschiedenis met elitegeschiedenis en gaat expliciet over mannen én vrouwen in de Enschedese bovenlaag. In eerste instantie baseerde ik mijn onderzoek op gesprekken met fabrikanten, fabrikantenvrouwen, hun nakomelingen en personeel. Maar deze gesprekken alleen waren een beetje karig voor een uitgebreide geschiedschrijving, en besloegen uiteraard slechts de twintigste eeuw.
        
Toen kwam ik toevallig een fabrikantenzoon tegen die als jongen nog bij mij in de klas had gezeten. Hij verzamelde al jaren correspondentie van de Enschedese ondernemerselite. Hiermee kon ik de tijdspanne van mijn onderzoek fors uitbreiden, werd het beeld dynamischer en kon ik laten zien dat de elite van een open in een gesloten gemeenschap veranderde. De rol van vrouwen bij die verandering was evident: vrouwen bewerkstelligden allerlei gewoontes die later als tradities werden beschouwd. Daar had de gesloten gemeenschap weer baat bij.
        
Ik heb nog veel ongebruikt materiaal waarmee wellicht nog iets gedaan kan worden. Het is trouwens ook interessant om onderzoek te doen naar andere lokale elites. Denk bijvoorbeeld eens aan de vrouwen van jeneverstokers in Schiedam. Ongetwijfeld speelde de vrouwelijke helft ook in deze ondernemerselite een onmisbare rol.’

FAMILIEZOET. VROUWEN IN EEN ONDERNEMERSELITE, ENSCHEDE 1800-1940, door Tina Hammer-Stroeve. 256 p. Walburg Pers, ƒ69,50
 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Zieke paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

De wankele gezondheid van paus Franciscus is al wekenlang wereldnieuws. Waarom? Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen...

Lees meer