Proefschriften, lezingen of artikelen kunnen ons beeld van het verleden ingrijpend veranderen. Hans Veldman promoveerde onlangs op een studie naar journalist Jonathan Daniels, die het beeld van de Amerikaanse presidenten Franklin D. Roosevelt en Harry S. Truman voor een groot deel bepaalde.
‘Truman werd in de jaren vijftig, zestig en zeventig gezien als een van de mindere presidenten van Amerika, maar daarna brak een ware Trumania uit,’ zegt docent amerikanistiek en exportmanagement aan de Haagse Hogeschool Hans Veldman. ‘Die omslag intrigeerde mij.’
Cruciaal voor die omslag bleek The Man of Independence, de biografie die Jonathan Daniels in 1950 over hem publiceerde. Hierin wordt de president afgeschilderd als een common American, een hardwerkende man die het altijd goed voorhad met het gewone volk. Veldman stuitte in het archief op aantekeningen die Daniels maakte toen hij zijn biografie schreef. ‘Die stonden vaak haaks op de tekst in het boek.’
Uit de aantekeningen van Daniels blijkt dat Truman in zijn jonge jaren nogal met geld had gesmeten, en dat hij zijn familie in zakelijk opzicht niet altijd even netjes had behandeld. Bovendien was zijn karakter nogal explosief. Al die onderwerpen komen in The Man of Independence niet aan bod. Veldman: ‘Die gegevens stonden een beeld van Truman als keurige en rustige hardwerkende Amerikaan in de weg. Truman was niet echt populair begin jaren vijftig, dus het lijkt erop dat zijn biograaf hem bewust rooskleuriger voorstelde dan hij was.’
Dat was tot nu toe niet opgevallen, omdat er nooit systematisch naar de aantekeningen van Daniels was gekeken. Veldman: ‘Onderzoek naar Truman ging bijna altijd over het buitenlandse beleid. De persoon zelf had nog nauwelijks aandacht gekregen.’
Spindoctor
‘De persoon van Jonathan Daniels werd steeds belangrijker in mijn onderzoek, vooral toen bleek dat hij ook banden met president Roosevelt had gehad. In de nadagen van diens presidentschap schopte hij het zelfs tot perschef.’ In 1945 was Daniels verantwoordelijk voor de berichten die over Roosevelt naar buiten kwamen tijdens de conferentie van Jalta. De foto’s van de conferentie die werden gepubliceerd waren allemaal door Daniels geselecteerd. Hij verbood het plaatsen van foto’s waarop Roosevelt er ziek en verzwakt uitzag. Zijn handicap moest verborgen blijven, waardoor het voor velen een schok was toen de president datzelfde jaar nog overleed.
Na Roosevelts dood keerde Daniels terug naar de journalistiek. ‘Hij kon in eerste instantie maar moeilijk wennen aan de nieuwe president Truman,’ zegt Veldman. Hij beschreef Truman zelfs als een ‘kleine man die in zijn te grote stoel maar net boven het bureau uitkwam’.
Toch keerde Jonathan Daniels in 1948 terug naar het Witte Huis om Truman te helpen met zijn herverkiezingscampagne. Truman wilde de segregatiepolitiek afschaffen, waardoor blanke en zwarte Amerikanen gelijke rechten zouden krijgen. Dat viel vooral in het zuiden van de Verenigde Staten erg slecht, maar daar had Daniels een antwoord op. Als hoofdredacteur van de invloedrijke krant News and Observer omschreef hij de plannen op zodanige wijze dat ze minder vooruitstrevend leken dan ze waren. Hij kwam zelf uit het zuiden en wist hoe hij dit gevoelige voorstel wist te verkopen.
‘Het beeld van Daniels als betrouwbare biograaf en historicus verdient daarom wel enige nuancering,’ vindt Veldman. ‘Hij probeerde Truman als een gewone Amerikaan te positioneren. Dat deed hij bewust, zodat Truman niet telkens vergeleken zou worden met de inmiddels tot mythische proporties verheven Roosevelt.’
In andere historische studies van Daniels dook in de loop van de jaren zestig opeens een aangepast beeld van Roosevelt op. Een buitenechtelijke relatie die hij had gehad, kwam nu explicieter naar buiten dan daarvoor. Daardoor kwam Roosevelt menselijker – en dus kwetsbaarder – over, zodat Truman in een positiever licht kwam te staan. ‘Wellicht speelde Daniels schuldgevoel hem parten. Hij had een vriendschappelijke band met Truman gekregen, en hij achtte hem nu hoger dan hij in eerste instantie had gedaan. Ik wil het geen manipulatie noemen, maar Daniels sprong wel creatief met de feiten om. Hij speelde met de historische werkelijkheid, wat hem tot een van de eerste spindoctors van het Witte Huis maakte – of hij het nu bewust deed of niet.’
DE PERSCHEF ALS BIOGRAAF. FRANKLIN D. ROOSEVELT EN HARRY S. TRUMAN door Hans Veldman. 221 p. Aspekt, euro 24,98
Dit artikel is exclusief voor abonnees
