Home De stem van Doris Day

De stem van Doris Day

  • Gepubliceerd op: 24 nov 2003
  • Update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Maarten van Rossem

De ouder wordende historicus zit met een eigenaardig probleem. Hij herinnert zich een halve eeuw geschiedenis, maar wat hij zich herinnert, komt slechts zeer gedeeltelijk overeen met wat de academische geschiedschrijving van die halve eeuw heeft gemaakt. Aan de geschiedenis in de handboeken ontbreken twee aspecten die in de geleefde geschiedenis een zeer prominente rol spelen. De geleefde geschiedenis is bij uitstek een incidentele, contingente geschiedenis en daarnaast ook een wonderlijk mengsel van trivia en wereldhistorische gebeurtenissen. In de officiële geschiedschrijving is de contingentie meestal afwezig, waardoor een wezenlijk onderdeel, misschien het meest wezenlijke onderdeel van de historische werkelijkheid ontbreekt.


Een voorbeeld van de contingentie in de geleefde geschiedenis en de afwezigheid daarvan in de officiële geschiedenis: Toen het Sowjet-imperium in 1989 aan zijn definitieve desintegratie begon, was dat voor iedereen een geheel onverwachte gebeurtenis. Ik herinner mij in het voorjaar van dat jaar een kadertje in The Economist waarin op enigszins komische toon werd beschreven hoe een Hongaarse grenswacht met een soort betonschaar het ijzeren gordijn had opengeknipt. Een mooi stukje van het zware prikkeldraad zou aan de Amerikaanse president worden gestuurd. Nergens in dat kadertje deed de redactie van The Economist vermoeden dat deze kennelijk als hilarisch beschouwde gebeurtenis het begin was van de belangrijkste historische gebeurtenis van de laatste decennia.

Dat was dat gedenkwaardige jaar steeds het geval. De opening van de Berlijnse muur was een wonderlijk ballet van misverstanden, waar iedereen even verbaasd over was. In de academische geschiedschrijving ziet het einde van het Sovjet-imperium en er heel anders uit. Bij de analyse, allemaal achteraf natuurlijk, kondigt zich het naderende einde van het arbeidersparadijs al aan in de late jaren zestig en de vroege jaren zeventig.

Nu zouden historici daar best eens gelijk in kunnen hebben en het is ongetwijfeld hun taak langlopende structurele processen te analyseren, maar soms beneemt het Grote Gelijk Achteraf ons al te zeer het zicht op de ervaren geschiedenis. De academische historici zouden ook oog moeten hebben voor de kleinigheden die vaak zo bepalend zijn voor de herinnering aan de geleefde geschiedenis. De jaren vijftig zijn meer dan verzuiling en Drees, ze zijn ook de stem van Doris Day en de smaak van de ijsjes van Jamin. Waarom zouden die prachtige structurele analyses niet gecombineerd kunnen worden met een liefdevol oog voor het irrelevante detail?

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Hongaars protest tegen de dam
Hongaars protest tegen de dam
Artikel

Hongaren gingen pas de straat op toen de Donau gevaar liep

Ondanks groeiende onvrede over het communistische systeem keken Hongaren in de jaren tachtig wel uit om in het openbaar kritiek te uiten. Pas toen de bouw van een waterkrachtcentrale de Donau bedreigde, kwam de bevolking in opstand.  In de jaren vijftig hadden Hongarije en Tsjecho-Slowakije het plan opgevat om een gigantische waterkrachtcentrale met dammen te...

Lees meer
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Artikel

Oost-Duitsers reageerden geschokt op tv-beelden van smerige fabrieksstad

In de DDR was het anticommunistische verzet van de kerk nauw verbonden met de opkomst van de milieubeweging. Een heimelijk gefilmde televisiedocumentaire over een vieze fabrieksstad zette het Oost-Duitse milieuactivisme in één klap op de kaart.  Het grote publiek leerde de Oost-Duitse milieubeweging kennen toen in september 1988 de televisiedocumentaire Bitteres aus Bitterfeld op de...

Lees meer
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Artikel

‘Geef ons schone lucht!’, scandeerden honderden boze Bulgaren

In Bulgarije was de milieubeweging de eerste protestbeweging die burgers tegen het communisme wist te mobiliseren. Moeders kwamen in opstand nadat hun kinderen flauwvielen door overwaaiende fabrieksgassen.  Op het centrale plein van het Bulgaarse provinciestadje Roese, niet ver van de Roemeense grens, stond op 23 september 1987 een groep jonge kinderen te wachten op hun...

Lees meer
Poolse demonstranten in 1980
Poolse demonstranten in 1980
Artikel

Kernramp gaf Poolse milieuactivisten een enorme populariteitsboost

De nucleaire ramp in Tsjernobyl bracht een kentering teweeg in Polen, waar al jaren een protestbeweging tegen het communistische regime sluimerde. Doordat het Sovjet-regime de ramp onder het tapijt wilde schuiven, verbeterde de reputatie van Poolse milieuactivisten. Hun verzet gaf ook andere Poolse protestbewegingen nieuw elan.   In 1980 was de vakbond c opgericht door havenarbeiders...

Lees meer