Anton van Hooff:
‘De omstandigheden zijn natuurlijk ingrijpend veranderd sinds de tijd van Drees. Je moet je daarom afvragen: spreken we over Drees in zijn eigen tijd, met de socialistische idealen van toen, of over iemand die nu 123 jaar oud zou zijn geweest en meegegroeid is met alle maatschappelijke ontwikkelingen?
De Drees van rond 1950 zou nooit hebben ingestemd met een verhoging van de pensioenleeftijd naar 67 jaar. Drees was weliswaar een pragmatisch bestuurder, maar in hem brandde een rood vuur. Bij de socialistische idealen van die tijd hoorde een pakket van sociale wensen waarvoor de socialisten al tientallen jaren vochten. Daaronder vielen onder meer de achturige werkweek en een pensioenleeftijd van 65 jaar. Drees was met die idealen opgegroeid en zou ze niet zomaar hebben opgegeven.
Maar als we het hebben over een Drees die met alle ontwikkelingen is meegegroeid, dan zie ik een figuur als Wouter Bos voor me. Zoals die de verhoging van de AOW-leeftijd verdedigt vind ik bewonderenswaardig. Dan zie ik een nieuwe Drees. Bos weet uitstekend te verwoorden waarom de sociale rechtsstaat alleen door een verhoging van de pensioenleeftijd in stand kan worden gehouden. Solidariteit, de kernwaarde van het socialisme, blijft bij hem het leidende principe.’
James Kennedy:
‘Ik zou die mogelijkheid niet bij voorbaat willen uitsluiten. Het debat over een duurzame financiering van de Algemene Ouderdomswet is namelijk niet nieuw. Bij de invoering van de AOW in 1957 werd er in de politiek ook al gediscussieerd over de toekomstige betaalbaarheid van de regeling. De altijd zuinige Drees realiseerde zich toen al dat een geleidelijke verhoging van de pensioenleeftijd in de toekomst wellicht onvermijdelijk was. Hij had dus oog voor de problematiek, hij wilde er alleen niet op vooruitlopen.
Je kunt je overigens afvragen in hoeverre de AOW aan Drees persoonlijk toegeschreven moet worden. De directe voorloper ervan, de Noodwet Ouderdomsvoorziening van 1947, die Drees als minister van Sociale Zaken had gepresenteerd, werd ook in andere Europese landen doorgevoerd. Het was toen de norm in Europa om vanuit de staat noodvoorzieningen te regelen voor mensen zonder eigen oudedagsvoorziening. En de latere AOW werd niet door premier Drees, maar door zijn minister Suurhoff in elkaar getimmerd.
Drees was bij uitstek een socialistische politicus die inzag dat sociale solidariteit betaalbaar moet blijven. Daar komt bij dat hij zelf bijna honderd jaar oud is geworden. Hij heeft dus aan den lijve ervaren dat een 65-jarige van nu even fit is als een 70-jarige in de jaren vijftig.’
Ruth Oldenziel:
‘De grens van 65 jaar was deels arbitrair: men is er altijd van uitgegaan dat de pensioenleeftijd in de toekomst verhoogd zou moeten worden. Drees zelf meende dat mensen nog zo’n vijf jaar van hun pensioen moesten kunnen genieten. Gelet op de huidige gemiddelde levensverwachting zou hij dus zeker vóór een verhoging zijn.
Alleen, ik vind de veronderstelde mening van Drees irrelevant voor de huidige discussie over een verhoging van de pensioenleeftijd. Het arbeidsmodel is namelijk ingrijpend veranderd sinds de jaren vijftig. Wat dat betreft is deze stelling kenmerkend voor de huidige discussie over de AOW, waarin politici het doen voorkomen alsof het enige verschil met vroeger is dat we nu iets langer moeten doorwerken.
Ik mis een historisch geïnformeerde discussie over de ingrijpende veranderingen die de arbeidsmarkt in de afgelopen decennia heeft doorgemaakt. Over de verhoogde werkdruk, stress en onzekerheid op de werkvloer die de “vermarkting” van arbeid met zich heeft meegebracht. De hogere eisen aan werknemers en het verlies van oude zekerheden als ‘‘een baan voor het leven’’ worden in de huidige discussie over de pensioenleeftijd niet verdisconteerd. Het is dan ook wrang dat de discussie wordt aangevoerd door babyboomers die alle veranderingen zelf nauwelijks aan den lijve hebben ondervonden.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
