De Stelling

Anton van Hooff:
‘Ik ben voor de invoering van een districtenstelsel naar Duits voorbeeld. Dat wil zeggen: geen systeem van the winner takes it all, maar een subtiele combinatie van evenredige vertegenwoordiging van partijen in het parlement en directe verkiezingen van specifieke kandidaten. Daar zit ook nog een kiesdrempel aan vast, zodat getuigenisgroepen als de SGP het democratische spel om de macht niet kunnen verstoren.
Niet dat ik geloof dat het Duitse systeem ons land automatisch makkelijker regeerbaar zal maken. Het gaat mij om het democratische principe. We kunnen sowieso veel van het Duitse systeem leren. het zit veel logischer in elkaar dan het onze. Dat komt omdat wij sinds de Bataafse Revolutie nooit meer een echte revolutie hebben gehad. Onze grondwet is hierdoor een ondoorgrondelijke ratjetoe geworden, een samenraapsel van aanvullingen en compromissen, dat de moderne democratie met het historische koningschap moest verzoenen.
De Duitsers hebben na de oorlog de kans gekregen een geheel nieuwe grondwet te ontwerpen. Het resultaat is een toonbeeld van heldere taal en duidelijke principes. Voorop staat de waardigheid van de mens. Daardoor wordt de onoplosbare tegenstelling tussen gelijkheid en vrijheid ondergeschikt aan een hoger beginsel.’

Ruth Oldenziel:
‘Het districtenstelsel versterkt de stem van de regio’s en het platteland. In de negentiende eeuw had Nederland een kiesstelsel waaraan de liberalen een einde maakten. De reden daarvoor was dat door de verlaging van de drempel van de census het aantal mensen dat mocht stemmen sterk groeide.
Daarvan profiteerden de confessionele concurrenten. Zij konden zich electoraal op regionaal niveau sterker organiseren dan de liberale elites, die verspreid door het hele land zaten. De afschaffing van het districtenstelsel was dus een strategische maatregel van een elite die haar macht wilde behouden.
Het districtenstelsel kun je in een groot land als de Verenigde Staten, waar de deelstaatpolitiek verankerd is, misschien nog wel billijken. Maar het lijkt me in een land als Nederland, waar het bestuur veel meer is gecentraliseerd, een achterhaald idee.
Ook in Amerika werkt het districtenstelsel in het voordeel van het platteland. De samenstelling van de Amerikaanse Senaat doet bijvoorbeeld geen recht aan de groeiende kosmopolitische, verstedelijkte gebieden. Een dunbevolkte staat als Wyoming heeft wat de stemverhouding betreft evenveel gewicht als New York of Californië. Zo’n gewogen stelsel heeft op Europees niveau misschien nog wel zin, maar niet binnen Nederland.’

James Kennedy:
‘Als het puur gaat om het regeerbaar houden van het land, denk ik niet dat een districtenstelsel noodzakelijk is. Historisch gezien heeft Nederland, waar het de vorming van stabiele regeringscoalities betreft, een aardige staat van dienst opgebouwd. Wel heeft Nederland periodes gekend waarin coalitievorming erg moeilijk was. Dit was telkens het gevolg van een fundamentele verschuiving in de oriëntatie van de kiezer.
Zo wisten de confessionele partijen in de jaren twintig voor het eerst een duidelijke meerderheid te behalen. Maar ze wisten nog niet hoe ze met elkaar of met anderen zouden moeten regeren. Een decennium later was dat probleem opgelost. In de jaren zeventig werd coalitievorming opnieuw – tijdelijk – problematisch, omdat het ‘traditionele’ confessionele overwicht was verdwenen.
Begin deze eeuw zagen we opnieuw een verschuiving optreden. Dit was het gevolg van de toenemende onzekerheid onder het electoraat als reactie op de globalisering en het afschudden van de ideologische veren door de gevestigde partijen. Deze partijen zijn flexibel genoeg gebleken om het land te regeren. Ze missen echter legitimiteit, omdat onduidelijk is wie ze precies vertegenwoordigen. Voor dat laatste probleem zou het districtenstelsel wél een oplossing kunnen bieden.’