De stelling

Anton van Hooff:

‘Je kunt de bezuinigingen van het kabinet-Rutte niet vergelijken met die van Colijn in de jaren dertig. Colijn was een steile calvinist, wars van compromissen en onderhandelingen met de oppositie. Zijn benadering van het premierschap was autoritair: “Ik heb de macht, dus ik moet mijn beleid doorzetten.” De gouden standaard moest overeind worden gehouden. Daar moest verder alles voor wijken. Er werd door zijn kabinet dus met de botte bijl bezuinigd.

De toenmalige SDAP had een alternatief economisch plan opgesteld: het zogenoemde Plan van de Arbeid, of kortweg Het Plan. Het was gebaseerd op de ideeën van de Britse econoom John Maynard Keynes, die meende dat de overheid juist in tijden van crisis de economie impulsen moest blijven geven. Maar mede omdat Het Plan afkomstig was van “de roden” wilde Colijn er niets van weten.

Lachebekje Rutte heeft een heel andere stijl van regeren. Zijn partij is veel eerder geneigd tot compromissen en samenwerking. Bovendien accepteert ook de VVD dat door de overheid een zeker bestaansminimum moet worden gegarandeerd en de economie niet om zeep mag worden geholpen. Door een regering-Cohen zou grosso modo waarschijnlijk evenveel worden bezuinigd. Wel zouden de hogere inkomens minder worden ontzien dan nu het geval is.’

Ruth Oldenziel:

‘Op het eerste gezicht lijkt Rutte dezelfde fout te maken als Colijn. Evenals Colijn wijst Rutte een keynesiaans stimuleringsbeleid af. Ook hij wil snoeien in de overheidsuitgaven, en ook ditmaal zal het neveneffect zijn dat de burger minder te besteden heeft. Daardoor zal de economie verder stagneren.
Maar er is ook een belangrijk verschil. Colijn maakte een bewuste keuze om vast te houden aan de gouden standaard. Daardoor werden Nederlandse producten te duur, zodat de economische crisis aanhield. Het is puur geluk dat wij momenteel een lage werkloosheid hebben: onze economie leunt bijna volledig op de sterke Duitse economie. Er bestaat daarom geen directe aanleiding om tot devaluatie over te gaan.

Aan de andere kant zien we dat de euro feitelijk als “gouden standaard” fungeert. Ook als Nederland dat zou willen, kan het niet devalueren. Rutte heeft geen enkele zeggenschap over de koers van de euro. Net zomin als de regeringen van de zuidelijke eurolanden overigens, die wel graag zouden devalueren – indien dat mogelijk zou zijn. De euro zorgt dus in de praktijk voor dezelfde monetaire inflexibiliteit als de gouden standaard destijds. En omdat Rutte met handen en voeten is gebonden aan de euro kan hij, in tegenstelling tot Colijn, geen eigen monetair beleid voeren.’

James Kennedy:

‘Het gevaar bestaat inderdaad dat Rutte, net als Colijn, te rigoureus zal bezuinigen. De ARP-premier wilde op het gebied van fiscale ordentelijkheid het braafste jongetje van de Europese klas zijn. Bij Rutte zien we eenzelfde obsessie met fiscale discipline: voor hem staat de internationale kredietwaardigheid van Nederland voorop. Een andere overeenkomst is dat onder beide regeringsleiders ingrijpend wordt bezuinigd op overheidsvoorzieningen voor hulpbehoevenden.

Toch moet je voorzichtig zijn met het spreken over “de fouten van Colijn”. Je kunt namelijk nooit met zekerheid beweren dat Colijn het verkeerde beleid voerde. Had een ander beleid wel zoveel beter uitgepakt? In de VS leek Roosevelt met zijn keynesiaanse stimuleringsmaatregelen succes te hebben. Maar toen hij het stimuleringsprogramma in 1938 stopzette, raakte de economie onmiddellijk weer in het slop. Het was uiteindelijk de Tweede Wereldoorlog die de economische crisis daadwerkelijk tot een einde bracht.

En wat je ook van Colijn mag denken, hij was wel een man met een visie. Hij had nagedacht over hoe de wereld in elkaar stak en baseerde daar zijn beleid op. Rutte is een typische politicus van de jongere generatie: niet ideologisch geschoold en gericht op de korte termijn. Dat uit zich in een gebrek aan ideeën over waar het met Nederland naartoe moet.’