Home De nieuwe zijderoutes – Peter Frankopan

De nieuwe zijderoutes – Peter Frankopan

  • Gepubliceerd op: 11 dec 2018
  • Update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Rob Hartmans
De nieuwe zijderoutes – Peter Frankopan

Stomverbaasd was Peter Frankopan toen zijn in 2015 gepubliceerde boek De zijderoutes een bestseller werd. Het is een beschavingsgeschiedenis waarin handelsbelangen, de vraag naar graan en paarden, de zoektocht naar afzetmarkten en naar goedkope of gratis arbeidskrachten, en de ontwikkeling van een reeks handelsroutes centraal staan. 

Het idee dat de geschiedenis in belangrijke mate wordt bepaald door dergelijke materiële factoren was uiteraard niet nieuw, maar het bijzondere aan dit boek was dat dit verhaal nu eens niet vanuit een Europees perspectief wordt verteld. Tot 1500 bevond Europa zich immers aan de periferie van de beschaafde wereld. Het Oosten was in economisch en cultureel opzicht veel verder ontwikkeld.

Frankopan liet zien hoe in de loop der eeuwen het zwaartepunt van de wereldeconomie verschoof naar het Westen. Niet zelden wordt dit gezien als een min of meer onvermijdelijke ontwikkeling, waardoor veel westerlingen zich niet echt kunnen voorstellen dat de slinger weer naar de andere kant zal bewegen. Toch zijn er veel tekenen die erop wijzen dat de dominantie van het Westen niet veel meer was dan een intermezzo.

Voor een nieuwe editie van zijn boek wilde Frankopan een epiloog schrijven waarin hij een reeks recente ontwikkelingen zou duiden. Over Rusland, China, Iran, India en de rest van Azië viel echter zoveel te vertellen dat dit voornemen uitgroeide tot een heel nieuw boek, waarin hij ook materiaal en inzichten kon verwerken die na 2015 beschikbaar waren gekomen. De nieuwe zijderoutes gaat vooral over het zeer recente verleden en het heden, en probeert de vermoedelijke richting van de toekomst in kaart te brengen. Frankopan schetst het beeld dat het Westen stagneert, uiteenvalt en in het defensief gedrongen wordt, terwijl het Oosten groeit, vernieuwt, samenwerking zoekt en zijn vleugels uitslaat. Hoewel dit af en toe de vorm aanneemt van een karikatuur, heeft Frankopan gelijk als hij benadrukt dat met name de Chinezen zich manifesteren als de toonaangevende en richting wijzende supermacht.

De vergelijking met Groot-Brittannië in de negentiende en de Verenigde Staten in de twintigste eeuw is niet overdreven. Het Belt and Road Initiative van president Xi Jinping –  gigantische investeringen in de infrastructuur en economische ontwikkeling van landen in Azië, Europa en Afrika – heeft niet alleen een economische en geopolitieke kant, maar wordt tevens gepresenteerd als een alternatief voor het liberaal-democratische bestel van het Westen. De ooit beroemde marxistische historicus Jan Romein typeerde de vorige eeuw als ‘de eeuw van Azië’; Frankopan laat zien dat hij dit honderd jaar te vroeg deed.

Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 1 - 2019

Nieuwste berichten

Hongaars protest tegen de dam
Hongaars protest tegen de dam
Artikel

Hongaren gingen pas de straat op toen de Donau gevaar liep

Ondanks groeiende onvrede over het communistische systeem keken Hongaren in de jaren tachtig wel uit om in het openbaar kritiek te uiten. Pas toen de bouw van een waterkrachtcentrale de Donau bedreigde, kwam de bevolking in opstand.  In de jaren vijftig hadden Hongarije en Tsjecho-Slowakije het plan opgevat om een gigantische waterkrachtcentrale met dammen te...

Lees meer
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Het zilvermeer in Bitterfeld is vervuild
Artikel

Oost-Duitsers reageerden geschokt op tv-beelden van smerige fabrieksstad

In de DDR was het anticommunistische verzet van de kerk nauw verbonden met de opkomst van de milieubeweging. Een heimelijk gefilmde televisiedocumentaire over een vieze fabrieksstad zette het Oost-Duitse milieuactivisme in één klap op de kaart.  Het grote publiek leerde de Oost-Duitse milieubeweging kennen toen in september 1988 de televisiedocumentaire Bitteres aus Bitterfeld op de...

Lees meer
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Bulgaars protest tegen de milieuvervuiling in Ruse
Artikel

‘Geef ons schone lucht!’, scandeerden honderden boze Bulgaren

In Bulgarije was de milieubeweging de eerste protestbeweging die burgers tegen het communisme wist te mobiliseren. Moeders kwamen in opstand nadat hun kinderen flauwvielen door overwaaiende fabrieksgassen.  Op het centrale plein van het Bulgaarse provinciestadje Roese, niet ver van de Roemeense grens, stond op 23 september 1987 een groep jonge kinderen te wachten op hun...

Lees meer
Poolse demonstranten in 1980
Poolse demonstranten in 1980
Artikel

Kernramp gaf Poolse milieuactivisten een enorme populariteitsboost

De nucleaire ramp in Tsjernobyl bracht een kentering teweeg in Polen, waar al jaren een protestbeweging tegen het communistische regime sluimerde. Doordat het Sovjet-regime de ramp onder het tapijt wilde schuiven, verbeterde de reputatie van Poolse milieuactivisten. Hun verzet gaf ook andere Poolse protestbewegingen nieuw elan.   In 1980 was de vakbond c opgericht door havenarbeiders...

Lees meer