Home De mythe van het Titanic-orkest

De mythe van het Titanic-orkest

  • Gepubliceerd op: 28 maart 2023
  • Laatste update 04 apr 2023
  • Auteur:
    Katinka Folmer
  • 4 minuten leestijd
De mythe van het Titanic-orkest

Op de noodlottige avond van 14 april 1912 bleef het Titanic-orkest spelen, terwijl het schip zonk. De media prezen de acht muzikanten als helden, die passagiers in hun laatste momenten met troostende melodieën hadden bijgestaan. Maar tegenwoordig heeft het verhaal een negatieve connotatie: de muzikanten staan symbool voor het negeren van naderend onheil.

Dat de legende van de Titanic-musici nog altijd springlevend is, bleek in maart 2023. Tijdens het klimaatprotest op de A12 speelden zestig klassieke musici een concert. ‘Ik wil niet eindigen als een muzikant op een zinkend schip’, verwees een van de initiatiefnemers naar het beroemde orkest op de Titanic. Ook in november 2022 gebruikten klimaatactivisten het verhaal als metafoor tijdens een protestactie. Ze onderbraken een muziekuitvoering van Verdi’s Requiem in het Concertgebouw van Amsterdam om luisteraars op hun passieve houding in tijden van crisis te wijzen. Zij moesten zich niet door muziek laten kalmeren, zoals de passagiers van de Titanic dat wel hadden gedaan.

Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Heldhaftigheid en moed

Wallace Hartley, Roger Bricoux, Georges Krins, Theodore Brailey, Percy Taylor, John Woodward, Fred Clarke en John Hume waren de ervaren muzikanten die werden ingehuurd door rederij White Star Line om voor muzikaal vertier te zorgen op de Titanic. Niemand van hen overleefde de ramp.

Titanic orkest
De orkestleden van de Titanic worden geëerd na de ramp.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Kranten over de hele wereld berichtten over de tragedie en benadrukten de heldenrol van de muzikanten. Zo schreef The New York Times op 17 april 1912 dat ‘de bemanning van de Titanic, inclusief de muzikanten, tot het einde toe haar plicht vervulde’ en dat ‘hun heldhaftigheid en moed onder de meest tragische omstandigheden te prijzen is’. Inmiddels is het verhaal van de muzikanten van de Titanic vereeuwigd in tal van boeken, films en documentaires. Hun nalatenschap is geëerd in herdenkingsmonumenten over de hele wereld.

Vals gevoel van veiligheid

Vera Dick, een passagier die de ramp overleefde, deelde haar ervaringen in Report into the Loss of the SS Titanic (1912). Dit rapport, dat in 1912 door de Britse overheid werd gepubliceerd, bevat een gedetailleerde documentatie van de respons van de autoriteiten en passagiers tijdens de ramp. Dick vermeldde dat het Titanic-orkest tot het eind toe bleef spelen. Ze vertelde dat ze vanuit haar reddingsboot de muziek kon horen en dat het een gevoel van hoop gaf aan iedereen die probeerde te overleven.

Getuigenissen als deze hebben bijgedragen aan de legendarische status die het orkest na de ramp verwierf. In het boek The Band that Played On (2011) onderzoekt de Britse historicus Steve Turner die mythevorming. Hij ontkracht het verhaal dat de muzikanten daadwerkelijk doorspeelden totdat het schip zonk. In werkelijkheid is nooit vastgesteld op welk moment zij hun instrumenten neerlegden. Ook het verhaal dat de muzikanten afsloten met het nummer Nearer, My God, to Thee lijkt een mythe. In hun sensatiezucht zouden de media het verhaal over het orkest hebben geromantiseerd: de muzikanten werden deugdzame helden die hun leven opofferden voor de kunst.  

In werkelijkheid is nooit vastgesteld op welk moment de muzikanten hun instrumenten neerlegden.

De Ierse journalist Senan Molony gaat nog een stap verder. In zijn boek The Irish Aboard Titanic (2000) betoogt hij dat de muzikanten de opdracht kregen te blijven spelen om de paniek aan boord te verminderen. Daarmee zou het orkest een vals gevoel van veiligheid hebben gecreëerd. Passagiers zouden hierdoor mogelijk niet op tijd het schip verlaten hebben of onvoldoende in actie zijn gekomen om zichzelf en anderen te redden. Net als Turner stelt Molony dat het onduidelijk is welk muziekstuk tijdens de laatste momenten van de Titanic werd gespeeld. Hij acht het aannemelijker dat de muzikanten hun gebruikelijke repertoire speelden, dat vooral uit populaire dansmuziek en walsen bestond.

Zo is de oorspronkelijke heldenstatus van de Titanic-musici herzien. Waar het verhaal vroeger diende als toonbeeld van opoffering en moed, fungeert het nu vooral als krachtig voorbeeld van struisvogelpolitiek.