Niet minder dan 22 jaar lagen er tussen de elfstedentocht van 1963, gewonnen door Reinier Paping, en de eerstvolgende, de tocht van 1985, die op naam van Evert van Benthem kwam te staan. Een groter gat heeft de tijd nooit geslagen.
Dat Nederlanders tot in lengte van dagen de naam van Paping kunnen dromen, is vooral te danken aan drie factoren. De elfstedentocht van 1963 werd door de extreem barre omstandigheden een ware queeste: slechts de stoersten der stoeren hielden het vol. Het laagste percentage van op tijd binnengekomen toerrijders had tot dan toe op zestien gelegen, tijdens de elfstedentocht van 1947. In 1963 haalde slechts 69 toerrijders – nog minder dan 1 procent – voor middernacht Leeuwarden. Dit zou al bijna voldoende zijn geweest om deze tocht magische trekken te bezorgen.
Maar ook het grote gat in de tijd deed zich gelden. Tussen 1963 en 1985 hebben veel Nederlanders zich langzaam maar zeker – en gelukkig ten onrechte – verzoend met de gedachte dat er nooit meer een elfstedentocht zou komen. De hekkensluiter in de rij van elfstedenwinnaars werd daardoor als persoon een metafoor voor het soort doorzettingsvermogen dat het volbrengen van de tocht in het algemeen, maar vooral ook juist deze barre tocht, vereiste.
Het prachtig uitgevoerde en in menig opzicht ontroerende gedenkboek De mannen van ’63 – lees hoe die paar stugge volhouders in diepe duisternis door het vijandig landschap ploegden – wijst op nog een derde factor. De tocht van 1963 werd verreden in het oude Nederland van voor de jaren zestig. De eerstvolgende editie, in 1985, staat daardoor niet alleen in jaren gemeten veel dichter bij ons. De mannen van 1963 waren strijders uit een voltooid verleden periode. Zo worden ze niet meer gemaakt. Zo’n wedstrijd en toertocht laten zich niet herhalen. De televisie was er nog nauwelijks bij; het was het laatste nationale evenement dat mensen aan de radio kluisterde.
En zelfs als het in de toekomst ooit weer zo koud zal worden als toen, zullen de hypermoderne thermopakken en de blitse schaatsen waarmee de hedendaagse sportman ten strijde trekt de expeditie tot een plezierritje maken in vergelijking met de hellevaart van 1963.
Doeko Bosscher is hoogleraar eigentijdse geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
