Home De laatste getuigen – Svetlana Alexijevitsj

De laatste getuigen – Svetlana Alexijevitsj

  • Gepubliceerd op: 22 maart 2018
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Jeroen Vullings
  • 2 minuten leestijd
De laatste getuigen – Svetlana Alexijevitsj

De jongste getuigen van WO2

In 2015 kreeg de Wit-Russische Svetlana Alexijevitsj de Nobelprijs voor de literatuur. Dat bevreemdde hier toen menigeen: waarom de hoogste literaire onderscheiding voor een onderzoeksjournalist? Maar de vier boeken die sindsdien in Nederlandse vertaling verschenen, schroeien die twijfel weg. Het zijn in aanpak identieke documentaires-in-boekvorm over ingrijpende gebeurtenissen uit de recente geschiedenis van haar vaderland. Ze gaan over vrouwen in de Tweede Wereldoorlog, over veteranen in de Russisch-Afghaanse oorlog, over getuigen van de Tsjernobyl-kernramp, en nu in De laatste getuigen (uit 1985) over kinderen uit de Tweede Wereldoorlog. Elk boek bestaat uit korte verhalen in de taal van de betrokkenen, die een mozaïek vormen. Vanuit een ‘klein’ perspectief ervaren we de grootste drama’s in de geschiedenis mee.

In De laatste getuigen zien we Russische kinderen die van hun ouders gescheiden raakten, die hen aan de oorlog verloren, die in kindertehuizen terechtkwamen, die hongerleden, die slechte en goede ervaringen met Duitse soldaten hadden, die getraumatiseerd verder moesten in het bestaan. En dat massaal. Een hele generatie getekend door de oorlog. Vrijwel elk fragment begint met het woord ‘mama’ en zelden komt het goed: ‘We worden gebombardeerd… De aarde beeft, ons huis ook… Mama zei dat het met de luiken dicht niet meer eng was.’ 

Onder de titel van zo’n fragment staat de naam van de verteller, zijn of haar leeftijd op het moment dat de verhaalde gebeurtenis zich afspeelde, en het huidige beroep. Bijvoorbeeld: ‘Rimma Pozjnjakova, 6 jaar. Nu arbeidster.’ Aldus wordt na die vaak traumatische kerngebeurtenis nóg een verhaal verteld, in de witte ruimte na het laatste uitgesproken woord: dat van een beschadigd leven dat doorging. Alexijevitsj toont zo het verborgen gezicht van de oorlog, zoals ze in haar boeken altijd het verborgene in de menselijke geschiedenis toont. Ze tekent aldus niet alleen superieure orale geschiedenis op, maar schrijft tegelijkertijd literatuur met een levensgrote L.  
 
Jeroen Vullings is biograaf en criticus.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf
Beatrice de Graaf
Column

Zo banaal zag Hitler eruit in close-up 

Beatrice de Graaf breekt een lans voor de beeldbiografie. 'Het levert een ander effect op dan filmpjes op het internet.'

Lees meer
Kinderen vieren de onafhankelijkheid van Oostenrijk op een oude Sovjettank
Kinderen vieren de onafhankelijkheid van Oostenrijk op een oude Sovjettank
Artikel

Oostenrijk laveert sinds 1955 tussen het Oosten en het Westen  

Na de Tweede Wereldoorlog werd Oostenrijk verdeeld in bezettingszones. In 1955 vertrokken de buitenlandse troepen en kreeg het zijn onafhankelijkheid terug. Het land bleef neutraal en taalde nooit naar een lidmaatschap van de NAVO of het Warschaupact.   Nog geen twee weken nadat de troepen van Jozef Stalin de nationaal-socialisten uit Wenen verjoegen, had Oostenrijk een...

Lees meer
De heckrund was een Arisch fantasiedier 
De heckrund was een Arisch fantasiedier 
Artikel

De heckrund was een Arisch fantasiedier 

Ooit leefde in Europa de auroch, een uitgestorven oerrund. Nazi-topman Hermann Göring wilde het terugfokken, zodat de Duitsers er als echte Germanen op konden jagen. De opdracht daarvoor ging naar zoöloog Lutz Heck, die een ‘heckrund’ in elkaar knutselde.  Nu zouden ze toch wat beleven… Op Schorfheide in Brandenburg waande Hitlers tweede man Hermann Göring...

Lees meer
Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem
Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem
Artikel

Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem

Neville Chamberlain dacht dat hij vrede kon kopen door Tsjecho-Slowakije uit te leveren aan Hitler. Hij was niet alleen naïef, maar ook hoogmoedig. Na een lange en succesvolle carrière in de Britse politiek negeerde Chamberlain de adviezen van anderen. Is Donald Trump de nieuwe Neville Chamberlain? De Britse krant The Guardian en andere media wierpen...

Lees meer