Home De jonge geschiedenis van Indonesie

De jonge geschiedenis van Indonesie

  • Gepubliceerd op: 21 mrt 2007
  • Update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Lambert J. Giebels

De milde regen van uitkeringen aan slachtoffers van de Japanse bezetting in de loop van de jaren tachtig en negentig heeft in 2000 een (voorlopig?) einde gevonden in het rijk gedoteerde ‘Indische Gebaar’ van het tweede kabinet-Kok. Onderdeel van Het Gebaar is een fonds van 35 miljoen gulden, gevoteerd door de minister van WVS, voor een ‘breed opgezet onderzoek’ naar de dekolonisatie van Indonesië, waarvan de coördinatie is toevertrouwd aan het NIOD.



In 2005 heeft Hans Meijer als eerste resultaat van het onderzoek De Indische rekening gepubliceerd, over de backpay-kwestie, de tijdens de bezetting gederfde inkomens van militairen en ambtenaren in dienst van het Nederlands-Indische bestuur. In 2006 volgde Sporen van vernieling van Peter Keppy, over oorlogsschade en rechtsherstel. In het thans verschenen boekje Van Indië tot Indonesië worden de nog resterende zeven studies aangekondigd. Er zijn wel enkele kritische kanttekeningen te plaatsen bij dit omvangrijke onderzoeksprogramma.

De twee verschenen studies vertonen flink wat overlappingen en spreiden een grote wijdlopigheid tentoon. Als beide auteurs hun publicaties in elkaar hadden geschoven en zich tot het wezenlijke hadden beperkt, hadden de ruim 700 pagina’s tot minstens de helft kunnen worden teruggebracht. Ook de aangekondigde studies dreigen flink wat overlappingen te krijgen en door hun breedheid de aandacht van de lezer te verliezen.

Over de dekolonisatie van Indonesië zijn bibliotheken vol geschreven. Daarvan zijn in de literatuuropgaven van de schrijvers nauwelijks sporen terug te vinden. De beschrijving van de werkstukken die de auteurs aan het schrijven zijn, biedt grotendeels ouwe kost; daarnaast worden enkele gedurfde hypothesen aangekondigd die nogal aanvechtbaar lijken. In het voorwoord van Van Indië tot Indonesië wordt gewaarschuwd: ‘Evenmin geven de onderzoeken een eindoordeel over de dekolonisatie van Indonesië.’ Het blijft dus ook na dit grootscheepse onderzoek een gebed zonder end!

Het project ‘Van Indië tot Indonesië’ heeft heel wat onderwerpen onderzocht, waarvan enkele nogal willekeurig aandoen. Men mist evenwel voor de hand liggende thema’s uit het dekolonisatieproces. Zo ontbreken missie en zending. Niets wordt gezegd over de omvorming in 1961, mede dankzij de steun van president Soekarno, van het missiegebied Indonesië in een zelfstandige kerkprovincie. Er was alle reden hieraan enige aandacht te schenken. Want daarbij was van indonesiasi,  die volgens de auteurs zo kenmerkend was voor de dekolonisatie, niets te merken: van de 25 bisschoppen die door het Vaticaan in Indonesië werden benoemd, waren 21 Nederlander.

Ook is het onderzoek voorbijgegaan aan uit de revolutieperiode stammende dwifungsi van het Indonesische leger, die de dekolonisatie van Indonesië heeft belast. Dit is de militaire en politieke dubbelfunctie van de strijdkrachten, waar na confiscatie van de Nederlandse bedrijven in 1957 een economische functie bij kwam. Veronachtzaamd is ook de bittere strijdvraag of Indonesië een seculiere staat dan wel een islamstaat moet worden – een vraag die de dekolonisatie danig heeft gefrustreerd.

Het onderzoeksproject ‘Van Indië tot Indonesië’, dat zich tot in de Soeharto-periode uitstrekt, gaat voor een groot deel over de nog jonge geschiedenis van Indonesië. Nergens wordt gemotiveerd waarom de Nederlandse belastingbetaler geacht wordt de Indonesische geschiedschrijving te financieren. En het is nog de vraag of de gevoteerde 35 miljoen gulden (16,66 miljoen euro) wel voldoende zullen zijn om alle onderzoeksprojecten van ‘Van Indië tot Indonesië’ te bekostigen, met reizen, workshops, conferenties, vertalingen en de honorering van de coördinatoren en schrijvers.

‘Het Indische Gebaar’ heeft blijkens zijn preambule als weinig juridisch aandoende rechtsgrond: ‘de erkenning van achteraf geconstateerd te veel formalisme, bureaucratie en vooral kilte in het rechtsherstel.’ Nu ‘Van Indië tot Indonesië’ dit jaar wordt afgerond, en de kas kan worden opgemaakt, is het zaak dat de Kamercommissie van WVS kritisch bekijkt of de papierberg die het project heeft geproduceerd inderdaad ‘het formalisme, de bureaucratie en vooral de kilte’ heeft verdreven, en ook of financiering van dit soort onderzoeksprojecten tot de taak van de Nederlandse overheid hoort.

Lambert J. Giebels is biograaf van Soekarno.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Jachtscène uit het veertiende-eeuwse Livre de chasse
Jachtscène uit het veertiende-eeuwse Livre de chasse
Historische sensatie

Theo Spek: ‘Opeens stond ik in een middeleeuws bos’

Landschapshistoricus Theo Spek wilde weten hoe het Nederlandse bos eruitzag in de Middeleeuwen. Hij vond een voorbeeld in Engeland. ‘Het was precies zoals ik me had voorgesteld.’  Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven?   ‘Ja, en die ervaar ik allereerst in het landschap zelf. Bij archiefvondsten voel ik als landschapshistoricus soms ook...

Lees meer
Shaka Zulu
Shaka Zulu
Artikel

Zoeloeheerser Shaka was de koning van de intrige

Shaka, de machtige koning van de Zoeloes, vertrouwde niemand. Zelfs niet zijn eigen verwanten. En gelijk had hij. Want verraad, samenzwering en moord liepen als een rode draad door de familie.   Waarom had Shaka, de legendarische koning van de Zoeloes, geen kinderen? Dit raadsel heeft vooral westerse historici lang beziggehouden. Aan vrouwen had hij immers...

Lees meer
Roosevelt spreekt zich uit tegen de NEutrality Act in 1939
Roosevelt spreekt zich uit tegen de NEutrality Act in 1939
Artikel

Trump verkoopt wapens voor Oekraïne, maar hij is geen tweede Roosevelt 

De Verenigde Staten zijn bereid wapens te leveren aan Oekraïne, maar Europa moet ervoor betalen. Dat is de ‘deal’ die president Trump op 14 juli sloot via NAVO-chef Mark Rutte. De deal heeft iets weg van de cash-and-carry-afspraken die president Franklin Delano Roosevelt in 1939 maakte met Groot-Brittannië. Maar wat op het eerste gezicht op...

Lees meer
Hongaars protest tegen de dam
Hongaars protest tegen de dam
Artikel

Hongaren gingen pas de straat op toen de Donau gevaar liep

Ondanks groeiende onvrede over het communistische systeem keken Hongaren in de jaren tachtig wel uit om in het openbaar kritiek te uiten. Pas toen de bouw van een waterkrachtcentrale de Donau bedreigde, kwam de bevolking in opstand.  In de jaren vijftig hadden Hongarije en Tsjecho-Slowakije het plan opgevat om een gigantische waterkrachtcentrale met dammen te...

Lees meer