In Nederland werden de eerste Jedburgh-teams ingezet in het kader van operatie Market Garden, in september 2014 precies 70 jaar geleden. De Nederlandse inbreng in de heldhaftige operaties is lang onbeschreven gebleven. Jelle Hooiveld begon te graven en vond uiteindelijk genoeg informatie om een boek te schrijven. ‘Het is bijna James Bond in het kwadraat’.
U bent van oorsprong een bedrijfskundige. Hoe bent u in dit historisch onderzoek verzeild geraakt?
‘Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in de Tweede Wereldoorlog en in speciale militaire eenheden. Ik kwam er via een omweg achter dat er een aantal Nederlanders betrokken was bij operatie Jedburgh. Ook was een aantal na de oorlog onderscheiden met een Militaire Willems-Orde. Ik wilde graag een goed boek lezen over deze Nederlandse Jedburgh-officieren, maar dat bleek er niet te zijn. Toen ben ik zelf gaan zoeken.’
Was het gelijk duidelijk dat het een boek zou opleveren?
‘Nee. In eerste instantie ben ik naar instituten en archieven gegaan, om te kijken of ik meer informatie kon vinden. Uiteindelijk had ik genoeg om er wat van te maken en heb ik bij het ministerie defensie aangeklopt. Ze waren er erg enthousiast over en zagen er potentie in. Ik heb mezelf wel moeten bewijzen, maar uiteindelijk is het boek er in samenwerking met Defensie gekomen.’
Wat onderscheidde de Jedburghs van andere speciale eenheden?
‘Zij waren een van de eerste troepen die ‘special forces’ werden genoemd. De kern van Jedburghs was dat ze altijd samenwerkten met het lokale verzet. Als er geen verzet was werden ze niet gedropt. Hun doel was het contact leggen met het verzet en dat coördineren. De Britse commando-eenheid SAS werd ook niet zomaar gedropt, maar die groep had wel een ander soort missies. Jedburghs moesten het lokale verzet bundelen. De SAS heeft dat natuurlijk ook wel eens gedaan, maar het behoorde niet tot hun kerntaken.’
Hoe belangrijk zijn Jedburghs geweest bij de bevrijding van Nederland?
‘Die vraag is lastig te beantwoorden. Ze moesten het verzet ondersteunen en het verzet voerde acties uit. Hoe ga je het effect van die missies beoordelen? Je kunt in ieder geval zeggen dat ze belangrijk zijn geweest. De Jedburghs hebben wapens geleverd en het verzet had ineens een directe link met het hoofdkwartier in Engeland. De Jedburghs zijn succesvol geweest. Ze hebben inlichtingen verzameld en verzetsgroepen ingezet. Het is niet zo dat ze de oorlog flink hebben verkort, maar ze hebben hun rol gespeeld. Voor zover ze succesvol konden zijn, zijn ze het geweest.’
Wat spreekt u zo aan in speciale eenheden en in het bijzonder de Jedburghs?
‘Deze groep vormde de elite van de elite. Ze wisten van te voren dat de kans dat ze niet levend terug zouden keren vijftig procent was. Ik vind het fascinerend dat mensen zich vrijwillig opgeven om dit werk te doen. Je midden in de nacht laten droppen in vijandelijk gebied, waar je geen kant op kunt als het fout gaat. Dat spreekt mij meer aan dan bijvoorbeeld een tankdivisie, die met andere groepen optrekt. Geheime operaties zijn spannender, het is bijna James Bond in het kwadraat. Alleen waren het hele normale kerels, bescheiden mannen die niet zo agressief en chauvinistisch waren als je misschien in eerste instantie zou denken. Het waren nuchtere, bescheiden mensen.’
Heeft u de smaak te pakken, komt er een tweede boek?
‘Dat is wel de bedoeling. Het is nog niet helemaal duidelijk hoe en wat, maar ik wil een compleet werk over het Bureau Bijzonder Opdrachten schrijven. Dit was een Nederlandse militaire geheime dienst die onder meer bij de inzet van Jedburghs was betrokken maar ook andere geheim agenten uitzond.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
