Mogen we sommige toekomstvoorspellers geloven, dan wordt 2012 een dramatisch jaar. Op 21 december van dit jaar loopt namelijk de Maya-kalender af, en daarmee zal er een eind komen aan de huidige menselijke samenleving. Waarom juist de Maya’s van dit feit op de hoogte waren en andere culturen helemaal niet, wordt nergens verklaard.
Dit einde der tijden zal overigens zeer positieve gevolgen hebben. De mens zal na 21 december beschikken over telepathische gaven en ons productieapparaat gaat draaien op occulte krachten in plaats van vervuilende fossiele brandstoffen. Ten slotte zal ook ons DNA op die heugelijke dag worden geherprogrammeerd, met wellicht verrassende gevolgen.
Er zit in onze cultuur een sterke behoefte aan het einde der tijden. Voortdurend halen zonderlinge sektes het nieuws met hun onwrikbare zekerheid dat de dag des oordeels nabij is. In de Verenigde Staten, een natie bij uitstek gevoelig voor waanideeën, wachten miljoenen op een spoedige rapture, waarbij de ware gelovigen, met achterlating zelfs van hun kleding, naar de hemel getransporteerd zullen worden.
Natuurlijk is de verwachting van het Koninkrijk Gods een essentieel onderdeel van het christendom, maar er lijkt mij bij de niet te stillen honger naar het einde der tijden meer aan de hand. Met het verlies van het geloof is het einde der tijden namelijk moeiteloos geseculariseerd geraakt. Ik vermoed dat daarbij twee sentimenten een rol te spelen.
Allereerst het wijdverspreide geloof dat de eigen tijd een zeer bijzondere tijd is, waarin dingen gebeuren op een manier die en vooral in een tempo dat nog niet eerder is vertoond. Dit is een onuitroeibaar misverstand. De veranderingen in de tweede helft van de negentiende eeuw, bijvoorbeeld, waren aantoonbaar spectaculairder dan die van de afgelopen veertig jaar.
Ten tweede vinden mensen die het geloof in het eeuwige leven hebben verloren het kennelijk een bijzonder vervelend idee dat de wereld gewoon doordraait als zij zijn overleden. Wat zou het niet geweldig zijn dat het voor iedereen is afgelopen wanneer het voor hen is afgelopen. Zij waren getuige van het universele slotakkoord!
De geseculariseerde variant van het einde der tijden heeft twee verschijningsvormen: een positieve en een negatieve. Laat ik met de laatste beginnen, omdat die naar mijn gevoel populairder is. In die apocalyptische visie zal de mensheid in de komende eeuw in een gruwelijke chaos ten onder gaan als er niet – en wel direct – spectaculaire noodmaatregelen worden getroffen. In dit duistere scenario worden alle denkbare rampen – klimaatverandering, terrorisme, onbeheersbare migratie, bevolkingsgroei, dodelijke virussen en wat al niet meer – gestapeld en vervolgens geëxtrapoleerd over een paar decennia. Het eindresultaat gaan we zeker niet overleven.
Dat het niet zo waarschijnlijk is dat al die rampen zich tegelijkertijd en in gekwadrateerde vorm zullen voltrekken is nooit een overweging. Mijn indruk is zelfs dat de onheilsprofeten een immens heimelijk genoegen beleven aan hun inktzwarte voorspellingen. Hun emoties zijn maar gedeeltelijk geseculariseerd: de naderende apocalyps is de straf voor onze hedonistische, oppervlakkige en materialistische wereld. Waren we allemaal een organisch kruidentuintje begonnen en hadden we meer gefietst en zo nu en dan een wierookstokje gebrand, dan was het zeker niet zover gekomen.
De positieve variant is zeker van de spoedige komst van het Koninkrijk Gods op aarde door middel van de explosieve ontwikkeling van deels al bestaande technologie. Ons DNA zal dan waarschijnlijk niet komende december geherprogrammeerd worden, de technologisch optimisten zijn er wel vrijwel zeker van dat de biotechnologie alle menselijke gebreken, inclusief het verouderingsproces, op niet al te lange termijn zal weten te elimineren. Onze hersens zullen dan bovendien permanent zijn aangesloten op computers.
Ik weet eigenlijk niet wat erger is: de positieve of de negatieve variant.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
