Home ‘De Grieken zagen kenniseconomie als een soort prostitutie’

‘De Grieken zagen kenniseconomie als een soort prostitutie’

  • Gepubliceerd op: 29 januari 2018
  • Laatste update 04 apr 2023
  • Auteur:
    Wimer Heemskerk
  • 3 minuten leestijd
‘De Grieken zagen kenniseconomie als een soort prostitutie’

Op 12 februari organiseert Historisch Nieuwsblad in samenwerking met het Rijksmuseum van Oudheden een collegedag over de Oude Grieken. Een van de sprekers is classicus Tazuko van Berkel van de Universiteit Leiden. Zij zal onder andere vertellen over de gevolgen van de uitvinding van het muntgeld in het oude Athene. ‘De opkomst van muntgeld zorgde voor een nieuwe, economische manier van denken.’

In ‘De Kikkers’, een komedie van toneelschrijver Aristophanes uit 405 v.Chr., krijgt de hoofdpersoon de kans om een van de grote drie dichters – Aechylus, Sophocles en Euripides – terug te halen uit de dood. Maar welke dichter is de beste? Hoe weeg je de kwaliteit van hun werk tegen elkaar af? Uiteindelijk bepaalt een weegschaal de winnaar: de dichter wiens verzen het meeste gewicht in de schaal leggen, wint. Niet heel anders dan hoe men op de markt de prijs van kaas vaststelt. ‘Poëzie is als kaas: het gaat per massa’, lijkt de achterliggende gedachte te zijn.

De introductie van muntgeld

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Dit is slechts één van de voorbeelden die Tazuko van Berkel geeft van een nieuwe, economische manier van denken die in de vijfde eeuw voor Christus in Athene opkomt. In deze eeuw doet namelijk het muntgeld zijn intrede. Dit heeft een grote economische en technologische impact, maar ook een intellectuele. ‘Zo’n uitvinding kan enorme gevolgen hebben voor de manier waarop mensen nadenken over hoe ze zich verhouden tot elkaar, tot zichzelf en tot de wereld om hen heen.’ Het werpt vragen op die vandaag de dag nog altijd even belangrijk zijn als toen ze in Athene voor het eerst gesteld werden: is alles te koop? Wat doet het met iets als je het behandelt als een handelswaar?

Zo vertelt Van Berkel over een dialoog waarin Socrates vertelt over een cursus die hij volgt. ‘Omdat de “echte” cursus veel te duur was volgde Socrates in plaats daarvan de goedkopere variant van de cursus. Hierdoor bezat hij niet alle kennis, maar slechts een stukje van die kennis, zo zei hij. Alsof je kennis op dezelfde manier kan delen als een brood of iets anders dat je op de markt koopt.’ De kenniseconomie was in de Oudheid dan ook, anders dan vandaag de dag, een negatief begrip. ‘Het werd gebruikt om de promiscuïteit van het onderwijs aan te duiden’, aldus Van Berkel, ‘De vergelijking wordt gemaakt tussen onderwijs verkopen en je lichaam verkopen. Je kunt je lichaam aan iedereen verkopen, dan ben je een prostituee, en je kunt kennis ook aan iedereen verkopen, dan ben je eigenlijk een kennisprostituee.’ Je kennis is immers, net als je lichaam, een ondeelbaar en essentieel onderdeel van jezelf, zo dachten de Grieken. ‘En als je je lichaam verkoopt, wat zou je dan nog meer verkopen?’

Kom op maandag 12 februari naar de Collegedag Oude Grieken, met lezingen van dr. Tazuko van Berkel, prof. dr. Fik Meijer, prof. dr. Ruurd Halbertsma en dr. Hugo Koning.

Meer info en tickets.