De Geschiedenis-top-20 van 2002

In mei aanvaardde hij de benoeming als hoogleraar Latijns-Amerika-studies aan de Universiteit van Amsterdam met een oratie waarin hij de vloer aanveegde met het Srebrenica-onderzoek (zie 1) van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD). De onderzoekers hadden de morele en politieke vragen die aan het drama kleven moeten aanroeren.

19. (-) Johannes Houwink ten Cate

Werd hoogleraar en directeur van het nieuwe prestigieuze Centrum voor Holocaust- en Genocidestudies. Johannes Houwink ten Cate (1956) is sinds 1985 verbonden aan het NIOD. Hij figureerde prominent in het pamflet Blommeldingen (1990) van wijlen Adriaan Venema: een zeer beledigende aanval op Hans Blom (zie 1). Houwink ten Cate heet er `een klein satraapje’ en `de kleine Brutus’. Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis van de jodenvervolging in bezet Nederland. Werkt voortvarend aan een boek daarover, dat door de uitgever al voor veel geld in het buitenland is verkocht. Het nieuwe centrum moet een bijdrage leveren aan het publieke debat over herinnering en herdenking. Dat is Houwink ten Cate als ervaren mediabespeler wel toevertrouwd.

18. (16) Willem-Alexander

Speelde een hoofdrol in maar liefst twee mediasensaties: Het Huwelijk en De Bijzetting. Willem-Alexander (1967) studeerde af als historicus bij de befaamde Leidse hoogleraar Henk Wesseling (zie 2). Van hem heeft hij vast niet de postmodernistische geschiedfilosofie die hij verwoordde in het televisie-interview dat hij samen met Máxima vlak voor Het Huwelijk gaf. De kroonprins noemde de conclusie van Michiel Baud (zie 20) dat Jorge Zorreguieta moet hebben geweten van de misdaden tijdens het Videla-regime `een mening’. Pers, politiek én Baud waren boos. Wim Kok moest voor de zoveelste keer sussend optreden: `Willem-Alexander heeft de waarde van het onderzoek van professor Baud op geen enkele manier willen relativeren.’

17. (18) Jan Blokker

Vierde net als Harry Mulisch en Henk Hofland zijn vijfenzeventigste verjaardag. Werd bij die gelegenheid door de Amsterdamse hoogleraar Piet de Rooy (zie 9) getypeerd als `knorrig onderweg tussen heden en verleden’. De gesjeesde student geschiedenis Jan Blokker (1927) neemt in zijn columns het heden de maat en in de rubriek `Als de dag van gisteren’ doet hij dat de historici. Vergeleek Pim Fortuyn met Mussolini en smeekte Spong en Hammerstein om hem hiervoor aan te klagen. Tevergeefs – de gewiekste advocaten bleken grote fans van de columnist.

16. (3) Hermann von der Dunk

Het lijkt erop dat hij een stapje terug heeft gedaan ten gunste van zoon Thomas (zie 10). Terwijl die laatste als een wervelwind door de media raast, publiceert Hermann von der Dunk (1928) nu en dan een nuchter opiniestuk over binnenlandse en buitenlandse politiek. Opzien baarde hij alleen met de felle kritiek in zijn laatste boek op Loe de Jong (zie 12), die `niets wezenlijks aan ons inzicht’ in de Tweede Wereldoorlog zou hebben bijgedragen. Het kwam hem te staan op een reprimande van Jan Blokker (zie 17). Hier was sprake van `jaloezie’ en `kwaadsappigheid’.

15. (20) Amanda Kluveld

Vorig jaar in de top-20 gesignaleerd als nieuw talent. Wordt sindsdien door alle Nederlandse uitgevers achternagezeten met een lucratief boekencontract. Amanda Kluveld (1968) is docente cultuurgeschiedenis en columniste van NRC Handelsblad. Zou volgens HP/De Tijd met verve zagen aan de stoelpoten van de gevierde commentator Henk Hofland. Een kritische column over Het Huwelijk leverde haar een stroom hatemail op (`Fascist!’ `Osama Bin Laden!’). Heeft een blitse website (amandakluveld.com), waar u haar kunt aanschouwen met haar chihuahua, die luistert naar de moeilijke naam Diente de Plata el Coppe de Nieve.

14. (-) James Kennedy

Nieuw protestants fenomeen. Drukte met gemak calvinistisch coryfee Arie van Deursen naar de marge (zie `Uit’). Schreef een spraakmakend boek over het Nederlandse euthanasiedebat (Een weloverwogen dood) en werd hoogleraar contemporaine geschiedenis aan de Vrije Universiteit. James Kennedy (1963) is van Amerikaanse komaf, maar zijn moeder is Nederlandse. Hij maakte in 1995 naam met het tot nu toe beste boek over Nederland in de jaren zestig Nieuw Babylon in aanbouw. Populair omdat hij ons een sympathieke spiegel voorhoudt: `Nederlanders vinden dat alles bespreekbaar moet zijn.’

13. (13) Gert Oostindie

Had als directeur van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde en als specialist in de slavernijgeschiedenis een druk jaar. Bemoeide zich met de VOC-viering: `Het verhaal over de Compagnie is pas compleet als je ook de kwalijke kanten belicht.’ Bemoeide zich nog meer met de onthulling van het Nationaal Monument Slavernijverleden. Gert Oostindie (1955) betichtte het Landelijk Platform Slavernijverleden van het monopoliseren van dit onderwerp. `Zij stellen: “Ik ben zwart en heb dus meer verstand van het verleden.”’ De immer vriendelijke Oostindie werd meteen uitgemaakt voor `racist’.

12. (12) Loe de Jong

`Geweten der natie.’ De hoogbejaarde oud-directeur van het NIOD behoorde tot de genodigden in de kerk bij De Bijzetting. Loe de Jong (1914) onderzocht niet alleen het oorlogsverleden van Claus, hij gaf hem ook uitgebreide oorlogseducatie. Nu de hyperkritische oorlogsgeschiedschrijving (`Nederlanders waren lapzwansen, de Duitsers immer ter wille’) uit is, groeit weer de waardering voor Loes Grote Geschiedwerk. Er is zelfs een comité in oprichting dat De Jong wil eren met een degelijke wetenschappelijke biografie.

11. (-) Henri Beunders

`Wat was die het afgelopen jaar toch lekker aan het publiceren,’ schreef de Volkskrant over mediahistoricus Henri Beunders (1953). Hij ontpopte zich tot een ware Pim Fortuyn-specialist (`Klagen over Fortuyn is hypocriet’). Schreef Publieke tranen. De drijfveren van de emotiecultuur, en prompt stroomden er Argentijnse tranen bij Het Huwelijk. Concurrerend mediahistoricus Huub Wijfjes boorde het boek de grond in: `Deprimerend. Om te huilen, eigenlijk.’ Beunders sloeg terug en beschuldigde Wijfjes van rancune. Hij is niet bang, en zeker niet gespeend van ijdelheid. Tegen HP/De Tijd: `Ja, ik ben aantrekkelijk. De dokter zegt dat ik een oogafwijking heb, een flirty eye.’ Beunders liet trots aan NRC Handelsblad weten dat hij deel uitmaakte van een informeel clubje rond Hans Blom (zie 1). `We maken af en toe een boot- of fietstochtje, met de vrouwen erbij.’

10. (3) Thomas von der Dunk

Redacteur van Buitenhof, publicist bij Vrij Nederland en internetcolumnist van Planet Internet. Geen Nederlandse historicus heeft het zo druk-druk-druk als Thomas von der Dunk (1961), zoon van Hermann (zie 16). Eigenlijk maar goed dat hij zijn baan verloor bij de Leidse universiteit, een gebeurtenis die in zowat alle Nederlandse dagbladen breed werd uitgemeten (`Ik ben slachtoffer van wetenschappelijke bureaucratisering’). Trad in het Parool Theater aan als mediaster. Cornald Maas van de Volkskrant was erbij en constateerde dat `de schoorsteen van Von der Dunk rookt’. Anderen menen dat de Thomas-hype (leren broek, cowboyhoed, hoge kraaistem) alweer voorbij is.

9. (10) Piet de Rooy

Schreef een alom geprezen nieuwe geschiedenis van het koninkrijk Nederland (Republiek van rivaliteiten. Nederland sinds 1813). Piet de Rooy (1944) is hoogleraar Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Staat bekend als regelneef en nuchter analyticus (`Het politiek systeem kan tegen een stootje’). Ontwikkelde een nieuwe opzet voor het geschiedenisonderwijs: de inmiddels al overbekende tien tijdvakken van De Rooy. Merkwaardig is dat deze opzet al meer dan een jaar wacht op behandeling door de Tweede kamer.

8. (14) Ad van Liempt

Won met zijn televisieprogramma Andere Tijden alweer een prijs: de Comenius Euromedia-medaille. Ad van Liempt (1949) bracht samen met de Volkskrant en dit blad de Grote Geschiedenis Quiz op televisie (`Mijn generatie is ongelooflijk gepest met jaartallen. Het was vreselijk, maar je ziet toch een soort nostalgie naar dat vreselijke’), met een miljoen kijkers een enorm succes. Publiceerde het schokkende Kopgeld. Nederlandse premiejagers op zoek naar joden. Zei bij de presentatie: `Ik denk dat het past in onze volksaard om de zwartste hoofdstukken uit onze geschiedenis links te laten liggen. Dat is iets wat ik onverdraaglijk vind.’

7. (9) Jan Bank

Had het vanwege Het Huwelijk en De Bijzetting maar druk als officieel royaltywatcher bij de publieke omroepen. Trad zelf ook in het huwelijk met Truusje Middelhoff. Bij de plechtigheid in het Amsterdamse Gemeentearchief was tout historisch Nederland aanwezig: Thomas von der Dunk (zie 10), Piet de Rooy (zie 9) en Hans Blom (zie 1). Jan Bank (1940) is hoogleraar vaderlandse geschiedenis te Leiden. Nu Cees Fasseur (zie 6) en Henk Wesseling (zie 2) vertrokken zijn, is Bank de laatste der Mohikanen van de befaamde Leidse school. Levert ook gewichtige opiniestukken aan NRC Handelsblad (`Grondwet moet nationaal bindmiddel zijn’).

6. (1) Cees Fasseur

Nummer 1 van vorig jaar zorgde voor De Uitspraak van 2002. In Zomergasten van Adriaan van Dis zei Cees Fasseur (1938): `De enige werkloze in nazi-Duitsland hing in de broek van Adolf Hitler.’ Verliet in 2001 de Leidse universiteit en werd raadsheer te Amsterdam. Was niettemin actief als historicus: schreef een ietwat teleurstellende aanvulling op zijn Wilhelminia-biografie (Wilhelmina. Sterker door strijd). Mocht uiteraard Het Huwelijk bijwonen.

5. (-) Jan Peter Balkenende

De tiplijst van 2001 voorspelde: `Zou eindelijk wel eens een succesvol CDA-leider kunnen worden.’ Studeerde geschiedenis aan de Vrije Universiteit en was waarschijnlijk de meest keurige student ooit. Het enige smetje dat dit blad wist te achterhalen: Jan Peter Balkenende (1956) regisseerde een coup om in de Amstelveense gemeenteraad te komen, het begin van zijn politieke carrière. Belt ook nu hij minister-president is nog elke dag met zijn moeder. Heeft humor, want opende de kinderboekententoonstelling Van Pietje Bell tot Harry Potter zo: `Het is een hele eer om deze tentoonstelling te openen. Maar ik vraag me af waarom die eer mij toevalt. Zoveel lijk ik nu toch ook weer niet op Pietje Bell.’

4. (2) Geert Mak

Megabestsellerauteur en alom geliefd volkshistoricus. Geert Mak (1946) mag van de uitgever even niet publiceren om de markt niet te bederven. Hij kon toch dikke boterhammen eten omdat hij hogere royalty’s voor bestsellerauteurs wist te bedingen. Werd daarom verweten `geldwolf’ te zijn. Mak kreeg de IJprijs van 12.500 euro vanwege zijn `veelgelezen boeken over Amsterdam’. Werkt aan een dik boek over Europa in de twintigste eeuw.

3. (4) Maarten van Rossem

Relativerend baken in woelige tijden. Werd juist daarom door de Volkskrant als columnist aan de kant gezet. Tot woede van veel lezers: `Ik wil Maarten van Rossem terug in de Volkskrant!’ De amerikanist en bijzonder hoogleraar te Utrecht schrijft thans voor de GPD-bladen. Zijn Amerika-stukken bundelde hij in Amerika. Voor en tegen, een essayistisch overzicht van de naoorlogse Amerikaanse politiek. Op de vraag of zijn hoofd niet te vaak op televisie verschijnt zei Maarten van Rossem (1943): `Als het om het nationaal belang gaat vind ik dat ik nog te weinig op televisie ben.’ Zijn grootste fan is Fleur, schrijfster van het Dagboek van een nymfomane op internet: `Die Maarten van Rossem vind ik een aardige vent, hij relativeert gelukkig meer dan alle anderen, en ik vind hem ook wel grappig, sexy zelfs!’

2. (6) Henk Wesseling

Veelvuldig geportretteerd toen hij in september afscheid nam van de Leidse universiteit. Bij die gelegenheid waren niet alleen collega’s aanwezig, maar ook politici als minister van Buitenlandse Zaken Jaap de Hoop Scheffer. `Hij kon goed contacten leggen met mensen boven hem,’ merkte een andere Leidse hoogleraar op. Henk Wesseling (1937) verkeert op voet van vertrouwelijkheid met de koninklijke familie. Noemt zichzelf lui: `Als ik ’s avonds thuiskom neem ik eerst twee borrels en daarna bij het eten komt de fles wijn op tafel. Dan doe ik verder weinig.’ Heeft toch maar liefst 483 publicaties op zijn naam staan, waaronder het in zeven talen vertaalde standaardwerk Verdeel en Heers, over de verdeling van Afrika door de Europese koloniale machten. Zijn magnum opus Europa’s koloniale eeuw verschijnt begin 2003.

1. (5) Hans Blom

Eerste Nederlandse historicus die een kabinet liet vallen. De Volkskrant schreef: `Blom is rijzende op de lijst van meest invloedrijke historici samengesteld door het Historisch Nieuwsblad: van de elfde plaats in 1995 tot plek 5 afgelopen december. Het Srebrenica-rapport kan hem nog hoger op die ladder krijgen.’ Juist. Niemand anders dan Hans Blom (1947), de directeur van het NIOD die het Srebrenica-onderzoek met groot succes wist af te ronden, kan de top-20 van 2002 aanvoeren.

Uit

5 (19) Henk van Nierop

Zijn computer crashte; een halfjaar aantekeningen verdwenen in het niets. Wellicht daarom werd er weinig vernomen van de Amsterdamse hoogleraar nieuwe geschiedenis en directeur van het Amsterdams Centrum voor de Studie van de Gouden Eeuw.

4. (15) Nanda van der Zee

Schrijfster van het beruchte Om erger te verkomen, over de houding van de elite in de oorlog. Versplintert helaas haar talenten: een pamflet over de huisarts, een novelle, een boekje over een weeshuis. Afwachten of er nog een Groot Werk komt.

3. (11) Arie van Deursen

Weggedrukt door het nieuwe protestantse fenomeen James Kennedy (zie 14). De voormalige hoogleraar nieuwe geschiedenis werkt aan een boek over de Vrije Universiteit en zit in de jury van de Scriptieprijs van de Bond tegen het vloeken.

2. (8) Chris van der Heijden

Van de hype rond zijn bestseller Grijs Verleden bleef weinig over. Het bleek geen nieuw standaardwerk over de Tweede Wereldoorlog. Schreef de matig gewaardeerde verhalenbundel Het bejaardenoffensief.

1. (7) Martin Bossenbroek

Voormalig directeur van de Stichting Onderzoek Terugkeer en Opvang en auteur van het bejubelde De Meelstreep zocht de luwte op. Werd hoofd Kennisdiensten en Collecties bij de Koninklijke Bibliotheek. Zegt `zeker niet’ de opvolger te worden van Henk Wesseling (zie top 20/2) als hoogleraar te Leiden.

Getipt

5. Dik van der Meulen En opeens was er zijn vuistdikke complete biografie van Multatuli. `Het boek is een plezierige nacht zonder slapen waard,’ meldde Hugo Brandt Corstius. Is ook samensteller van de Geschiedenis Scheurkalender.

4. Anton van Hooff Nijmegens docent klassieke geschiedenis en columnist van De Gelderlander. Trekt daarin van leer tegen de Oranjes, Israël en honden. Zijn bijna-naamgenoot dierentuindirecteur Antoon van Hooff wordt er boos op aangesproken. `Ik ben slachtoffer van persoonsverwisseling,’ klaagde hij tegen De Telegraaf.

3. Judith Koelemeijer De nieuwe Geert Mak? (zie top 20/4) Won de NS-publieksprijs voor het Nederlandse boek 2002 met Het zwijgen van Maria Zachea. Door dit blad omschreven als `een schitterend portret van een naoorlogs katholiek gezin’. Van het boek zijn bijna honderdduizend exemplaren verkocht.

2. Peter Romijn Was samen met Hans Blom (zie top 20/1) eindverantwoordelijk voor het Srebrenica-rapport van het NIOD. Is door de Universiteit van Amsterdam benoemd tot hoogleraar geschiedenis van de twintigste eeuw. Met spanning wordt uitgezien naar zijn nieuwe boek Burgemeesters in oorlogstijd.

1. Frank Westerman De nieuwe Geert Mak? (zie top 20/4) Werd voor Ingenieurs van de ziel, een studie over `foute’ Sovjet-schrijvers genomineerd voor de AKO-Literatuurprijs. Schreef eerder de bestseller De graanrepubliek.