In de nacht van 5 op 6 april 1945 begon de Georgische opstand op Texel. Onder de Duitse soldaten die op het eiland gevestigd waren bevonden zich veel Georgiërs. Met het eind van de Tweede Wereldoorlog in zicht waren zij bang dat als ze niet tegen de Duitsers in verzet kwamen, zij in de Sovjet-Unie gezien werden als landverraders. Ze besloten in opstand te komen. De bloedige strijd die volgde kostte ruim 1.000 mensen het leven.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het relatief rustig geweest op Texel. Maar om klokslag 1 uur ’s nachts in de nacht van 5 op 6 april was het gedaan met de rust. De Georgiërs wisten binnen korte tijd bijna 400 Duitse soldaten om te brengen.
Meer lezen over de Tweede Wereldoorlog? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
De Georgiërs hadden een ingenieus plan opgesteld voor de opstand. Ze zouden de Duitsers in hun slaap verrassen en vermoorden met bajonet of dolk. Vervolgens zouden ze het eiland veroveren. In totaal werden er zes groepen van ongeveer 100 man samengesteld, die elk verschillende strategische plekken moesten veroveren.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Represaille na de Georgische opstand op Texel
In eerste instantie verliep het plan geslaagd, maar twee Duitsers wisten te ontsnappen. Om 4 uur ’s nachts werd er door hen telefonisch alarm geslagen. Zij kregen de opdracht om alle Georgiërs koste was het kost om te brengen.
Er volgde een lange en bloedige strijd waarvan niet alleen Duitse en Georgische soldaten het slachtoffer werden. Op 6 april arresteerden de Duitsers 14 Texelaars. Vier van hen ontsnapten, maar de andere tien werden – als represaille voor de opstand – op het strand geëxecuteerd. Lange tijd was het onduidelijk wat er met deze burgers was gebeurd, maar op 22 mei 1945 vond men op het strand in de Mokbaai de stoffelijke resten.
In de hierop volgende weken was het eiland het toneel van een bloedige guerrillastrijd. Op 26 april waren de ergste oorlogshandelingen eindelijk voorbij, maar schietincidenten bleven plaatsvinden.
De opstand kostte 117 Texelaars het leven. 482 tot 565 Georgiërs overleefden de strijd niet en ongeveer 600 Duitsers sneuvelden tijdens de opstand. De materiële schade was groot: tientallen boerderijen gingen in vlammen op.

Terwijl een groot deel van Nederland de bevrijding al op 5 mei vierde, moesten de Texelaars tot 20 mei wachten. Uiteindelijk ontwapenden de Canadezen de Duitse soldaten die nog op het eiland waren en brachten zij die Georgiërs die nog in leven waren in veiligheid.