De ergste uitwassen van de twintigste eeuw vinden hun oorsprong in de chaos die de Eerste Wereldoorlog achterliet. Dat is geen nieuws, maar volgens John Keegan kan het geen kwaad op deze waarheid te blijven hameren. Keegan schreef The First World War (1998). Van dit meesterwerk verscheen onlangs een soepele Nederlandse vertaling.
Hoe begon de ‘moedercatastrofe van de twintigste eeuw’? Hoe verliep de strijd? Waarom verloren Duitsland en Oostenrijk-Hongarije? Dit is maar een greep uit de vragen die in Keegans boek aan bod komen. De auteur heeft een fenomenale kennis van zaken en schrijft even makkelijk over Frankrijk en België als over de gevechtsterreinen elders in de wereld, even makkelijk over de grondtroepen als over de luchtmachten en de marines van de belligerente partijen. Bij dit alles toont hij zich bovendien een rasverteller. Zo gedetailleerd of technisch kan zijn verhaal niet worden of het blijft meeslepend.
Keegan is vooral uitstekend op dreef in de passages over het westelijk front. In de jaren 1915-’17 zat de strijd daar hopeloos op slot. De Duitsers aan de ene kant en de Engelsen en/of Fransen aan de andere kant ondernamen herhaaldelijk pogingen om de stellingen van de vijand te doorbreken. Iets anders dan een ongelofelijke hoeveelheid doden leverden deze pogingen niet op. Desondanks bleef de vechtlust van de soldaten lange tijd op peil. Hoe valt dat te verklaren? Hoe kwamen de anonieme miljoenen tot het besluit in de strijd te volharden en in de zin ervan te geloven? ‘Mannen’, schrijft Keegan, ‘die in de loopgraven samen in een enge ruimte moesten leven, knoopten banden aan van wederzijdse afhankelijkheid en zelfopoffering die sterker waren dan vriendschappen in vredestijd. Dat is het ultieme raadsel van de Eerste Wereldoorlog. Als we zowel de genegenheden als de haatgevoelens ervan konden begrijpen, zouden we het inzicht in het raadsel van het menselijk leven dichter benaderen.’ Daar zit veel in.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
