Sommige episoden uit de geschiedenis, zoals de kruistochten en de trans-Atlantische slavenhandel, werden pas achteraf gezien als ‘zwarte bladzijden’. Soms is meteen duidelijk dat het mis is.
Al bij het begin van de eerste zogenoemde ‘politionele actie’ in Indonesië, in juli 1947, drukte De Groene Amsterdammer een ‘zwarte bladzijde’ af, en anderhalf jaar later publiceerde hetzelfde weekblad een brief van een Nederlandse militair waaruit duidelijk bleek dat er stelselmatig oorlogsmisdaden werden gepleegd. De methodes van de militaire inlichtingendienst vergeleek deze allesbehalve linkse officier met die van ‘de Gestapo, Sicherheitsdienst, SS of welke andere schofterige Duitse organisatie je er maar voor in de plaats wil stellen’, terwijl hij zelfs van mening was dat het Duitse bezettingsregime in zijn totaliteit ‘correct en beheerst’ was geweest ‘in vergelijking met wat hier gebeurt’.
Toch heeft het heel lang geduurd eer tot het grote publiek begon door te dringen hoe gruwelijk de koloniale oorlog van 1945 tot 1949 was geweest. De Nederlandse overheid voelde er niets voor om het eigen falen toe te geven, en de meeste veteranen hadden er ook geen behoefte aan op te rakelen wat er toen was gebeurd. En hoewel historici uitgebreid onderzoek hebben gedaan naar de politieke en militaire ontwikkelingen, is nooit systematisch uitgezocht in welke mate Nederland zich te buiten is gegaan aan ‘extreem geweld’, dat wil zeggen geweld tegen gevangengenomen vijanden en ongewapende burgers.
Er werd stelselmatig gemarteld
De Nederlands-Zwitserse historicus Rémy Limpach heeft als eerste diepgravend onderzoek naar de Nederlandse oorlogsmisdaden gedaan, en hoewel zijn conclusies al ruim voor het verschijnen van de Nederlandstalige versie van zijn boek gepubliceerd werden, vormt De brandende kampongs van generaal Spoor verbijsterende lectuur. Overtuigend laat Limpach zien dat er stelselmatig werd gemarteld, dat tienduizenden Indonesiërs zonder vorm van proces werden doodgeschoten, en dat verkrachtingen en het in de brand steken van dorpen aan de orde van de dag waren.
Bovendien gebeurde dit niet alleen door de commandotroepen van de beruchte kapitein Westerling of eenheden van het KNIL, maar kwam het bij alle onderdelen voor. Vernietigend is ook zijn oordeel over de commandant van de strijdkrachten, de vioolspelende en intellectueel begaafde generaal Spoor, en gouverneur-generaal Van Mook. Hoewel martelingen waren verboden, deden ze niets om die te voorkomen, werd er op grote schaal terreur uitgeoefend en werden klokkenluiders aangepakt.
Ook probeert Limpach te verklaren hoe het zo uit de hand kon lopen, waarbij gebrek aan realiteitszin van regering en legerleiding, en de erfenis van de koloniale overheersing de belangrijkste factoren zijn. Kortom, een inktzwarte bladzijde, die nu eindelijk gedetailleerd beschreven is.
Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
