‘Commercialisering kan leiden tot “nepgeschiedenis”’

Afgelopen weekend werden in Utrecht de Historicidagen georganiseerd, een driedaags congres voor Nederlandse beroepshistorici. Gemodelleerd naar het voorbeeld van de Duitse ‘Historikertage’, moet het congres het debat tussen Nederlandse historici openen. Op vrijdagochtend opende Maria Grever, hoogleraar Theorie en methoden van de geschiedenis aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, de dag met een lezing over ‘nepgeschiedenis’.

Volgens Grever is nepgeschiedenis een realistisch gevaar, zeker in de ‘post-truth era’ waarin Donald Trump en andere populistische politici de geschiedenis naar hun eigen hand zetten. Grever maakte in haar lezing duidelijk dat er tal van redenen zijn waarom het belangrijk is dat de hele samenleving kennismaakt met geschiedenis. Zo kan geschiedenis het heden in een context plaatsen, verschaft het mensen identiteit, en kan het leren te relativeren.
 

Soldaat van Oranje

Tegelijkertijd moeten we opletten dat wel de waarheid aan de man wordt gebracht. Grever noemde de musical Soldaat van Oranje, die in Nederland inmiddels door een kleine drie miljoen mensen is bezocht. In dit stuk is de historische correctheid ondergeschikt aan het spektakel, zo meent Grever. Gedegen historisch onderzoek ontkrachtte de mythe van het Nederlandse verzet al in de jaren zeventig maar de musical blaast dat oude idee weer volop nieuw leven in. ‘Commercialisering kan leiden tot “nepgeschiedenis”, tot het vervormen en fabriceren van feiten’, aldus Grever.

 

‘Populaire genres kunnen een nieuwe kijk op het verleden geven die ook beroepshistorici beïnvloedt’

Hamilton de musical

Als tegenhanger van Soldaat van Oranje noemde Grever de Amerikaanse musical Hamilton, over het leven van de Founding Father Alexander Hamilton. De Broadway-show is net als Soldaat van Oranje een enorm commercieel succes, maar slaagt er volgens Grever beter in om historisch bewustzijn over te brengen op de kijker. Waar – volgens een enquête – maar weinig van de bezoekers van Soldaat van Oranje door de musical aan het denken zijn gezet, ziet men in Amerika een enorme toename in bezoekers aan historische plaatsen die verbonden zijn aan Alexander Hamilton. ‘Niet alle populaire vertolkingen van het verleden zijn “nepgeschiedenis”. Populaire genres kunnen een nieuwe kijk op het verleden geven die ook beroepshistorici hebben beïnvloed.’
 

De historische videogame

Een andere vorm van publieksgeschiedenis die historici in de gaten moeten houden, is de opkomst van de historische videogame. Deze games relativeren nogal eens de gruwelijkheid van oorlog. De echte traumatische ervaringen die militairen opdoen, blijven de gamer meestal bespaard en geweld tegen burgers komt zelden voor in een oorlogs-videogame.
 

Kom uit uw ivoren toren!

Een universele waarheid is binnen de geschiedschrijving vrij zeldzaam. Het belangrijkst is daarom om het publiek een historisch bewustzijn mee te geven. Professionele historici moeten mensen leren om te twijfelen aan alles wat hen voorgelegd wordt. Volgens Grever is publieksgeschiedenis een fascinerend onderzoeksterrein geworden waarbij het vooral draait om de verwerking van het verleden door het grote publiek.

De lezing van Maria Grever was een oproep aan professionele historici om publieksgeschiedenis serieus te nemen. Haar pleidooi: historici, komt uit uw ivoren toren en voorkom dat het publiek verkeerd geïnformeerd wordt.