Nog maar twintig procent van de Nederlandse bevolking heeft eigen herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Een probleem als de slachtoffers herdacht en de bevrijding gevierd moet worden. Want wat zegt die 4 en 5 mei de meerderheid van de Nederlanders nog? Vandaar dat de 4 en 5 mei-activiteiten een aantal jaren geleden door de overheid zijn gemoderniseerd. Elk jaar is er een thema; dit jaar was dat ‘Vrijheid is leven zonder angst’. We moesten ons vorige week van het Nationaal Comité 4 en 5 mei realiseren dat ‘ook in een land waar veel vrijheid is, zoals in Nederland anno 2001, mensen bang en onzeker kunnen zijn. Bang voor de vrijheden die anderen zich permitteren en waar je het slachtoffer van kunt worden. Onzeker over de vrijheid die een overheid geeft aan zijn burgers om mee te beslissen over de samenleving nu en in de toekomst.’
De muziekzender MTV had de boodschap goed begrepen. Op 4 mei verscheen er een zwart beeldscherm. In plaats van videoclips waren er teksten te zien waarin aandacht werd geschonken aan in Nederland gepleegde ‘zinloze’ gewelddelicten’.
4 en 5 mei zijn dagen geworden waarop we ons bezinnen op de Algemene Ellendige Toestand in de Wereld. Ze hebben weinig meer met de oorlog te maken. Het verleden is weggepoetst om de overige tachtig procent te plezieren.
Een paar dagen voor 4 en 5 mei kreeg het Historisch Nieuwsblad een onooglijk doosje opgestuurd. ‘Hongerdoos’ stond erop. Er zat een zakje in met 3 tulpenbollen. Daar kun je soep van maken stond er op een bijgeleverd briefje. Je hebt er verder 1 liter water, 1 ui, aroma, zout, 1 theelepel olie en kerrie voor nodig. De doos bevatte ook nog een puntzakje cichorei en een aantal zoethoutjes.
Uit de doos kwam verder het hongerwinterganzenbord. Het is een gewoon ganzenbord met net iets andere spelregels. Je komt op vakje 26. ‘Tijdens de Tweede Wereldoorlog worden veel spullen geruild voor eten. Jij ruilt de sieraden van je moeder en eet van de opbrengst je buikje rond. Twee beurten overslaan.’ Vakje 39: ‘Je wordt aangehouden voor controle van je persoonsbewijs. Dat blijkt vals te zijn. Je belandt in de gevangenis. Daar blijf je zitten totdat iemand anders je plaats inneemt.’ Vakje 51: ‘Er zijn ook goede Duitsers. Een vriendelijke Duitse soldaat helpt je vooruit naar vakje 59.’
De hongerdoos is gemaakt door het Centrum voor Mondiaal Onderwijs en bedoeld voor kinderen. De uitvoering verdient geen tien, maar het idee is prima: probeer kinderen iets te laten beleven van de Tweede Wereldoorlog.
Volgend jaar geen algemene-ellende-van-de-wereldcircus meer. Ietsje meer verleden graag. Als het Nationaal Comité 4 en 5 mei nou eens die tachtig procent van na de oorlog een hongerdoos opstuurt.
Frans Smits is hoofdredacteur van het Historisch Nieuwsblad
Dit artikel is exclusief voor abonnees
