Home COLUMN: Martin Sommer

COLUMN: Martin Sommer

  • Gepubliceerd op: 24 september 2015
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Martin Sommer
  • 3 minuten leestijd

Er is al jaren een stille Historikerstreit aan de gang in Nederland. Zo politiek als in Duitsland is het bij ons niet, maar al meer dan veertig jaar verschillen de meningen hartgrondig over de zogeheten Greet Hofmans-affaire. Over de invloed van deze gebedsgenezeres vochten koningin Juliana en prins Bernhard in de jaren vijftig hun zogeheten ‘paleisoorlogen’ uit.

De monarchie wankelde, en tot op de dag van vandaag is de inzet aan wie het lag en waarom. Dat begon in 1972, toen journalist H.J.A. Hofland een steen in de vijver gooide met zijn Tegels lichten. Greet Hofmans werd met haar ‘doorgevingen’ van boven als ‘hocus pocus pas’ afgeserveerd. 1-0 voor Bernhard, ofschoon het Hofland meer te doen was om de knipmessende regering.

De befaamde hofhistorica M.G. Schenk – ‘dra Schenk’ – sloeg in 1980 terug met Vorstin naast de rode loper. De koningin was beslist geen dwaalgast. Met haar omstreden religieus geïnspireerde redevoering voor de VN in 1952 gaf zij blijk van een ‘grootse’ en ‘vooruitziende visie’. 1-1.

Dan sla ik noodgedwongen een paar titels over om bij De prins spreekt (2004) aan te komen, geschreven door Volkskrant-collega’s Pieter Broertjes en Jan Tromp. Zij veroorzaakten ophef met het interview dat na het overlijden van de prins werd gepubliceerd. Zeer pro-Bernhard, om de simpele reden dat hij zonder wederhoor zijn rol van schavuit van Oranje kon botvieren. 2-1.

Cees Fasseur deed vervolgens in 2008 met zijn Juliana en Bernhard vooral feministisch stof opwaaien; Bernhard stond in de Hofmans-zaak in zijn recht als klokkenluider en overspel hoorde er in adellijke kring nu eenmaal bij. Bernhard loopt uit. 3-1.

Annejet van der Zijl behandelt in de biografie van de jonge Bernhard Een verborgen geschiedenis (2010) niet of nauwelijks de Hofmans-affaire. Ik noem dit boek toch, omdat het in de beeldvorming zo belangrijk is geweest. Bernhard was een opschepper, aldus Van der Zijl. Zijn jeugd is bij elkaar gefantaseerd en niemand durfde deze charmeur tegen te spreken. Tot verdriet van Juliana. 3-2.

Vrouwelijke historici nemen het zonder uitzondering op voor Juliana

Jolande Withuis publiceerde vorig jaar haar voorafje Juliana’s vergeten oorlog op de Juliana-biografie die eraan zit te komen. Zij verwijt met name Loe de Jong dat hij van de oorlogskoningin een passieve huismus te Canada heeft gemaakt, terwijl Bernhard er met de lauweren en complimenten vandoor ging. Niets van waar. 3-3.

Oud-journalist Wim Weenink biografeerde in Vrouw achter de troon (2014) Marie Anne Tellegen, directeur de cabinet van Juliana. Zij liet de koningin nooit vallen, maar maakte zich grote zorgen over de invloed van Hofmans en de zweverige Loo-groep, en de ‘onbeschrijflijk minachtende toon’ waarop in die kring over de prins gesproken werd. 4-3 voor Bernhard.

Han van Bree promoveerde een paar maanden geleden op een studie van de religieuze bijeenkomsten, De geest van het oude Loo 1947–1957. Een aantal van de hier gebruikte typeringen ontleen ik aan hem. Hij komt tot de slotsom dat Juliana al die tijd beslist niet labiel of ontoerekeningsvatbaar is geweest.  Het was ‘onschuldig religieus pacifisme’, en Hofmans was niet de Raspoetin die Bernhard van haar had gemaakt. 4-4.
 
Wat valt op? De vrouwelijke historici nemen het zonder uitzondering op voor Juliana – althans, keren zich tegen de prins, toch homme à femmes. Behalve directeur de cabinet Maria Anne Tellegen, geen historica, maar kroongetuige en direct betrokken bij het drama te Soestdijk. ‘Een afschuwelijk conflict’, waarin Juliana en Wilhelmina ‘naar middelen grijpen die onbehoorlijk en beneden hun niveau zijn’. Tellegen staat in de Hofmans-kwestie vierkant achter de prins.

Vandaar dat ik de punten pro Bernhard van Vrouw achter de troon verdubbel. Voorlopige eindstand 5-4 voor Bernhard. Het wachten is nu op de Juliana-biografie van Jolande Withuis. Ik voorzie punten voor Juliana.
 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer