Een maand of wat geleden wijdde Arnon Grunberg een ‘Voetnoot’ aan mij. Dat was natuurlijk een hele eer. Voor wie het niet weet: Arnon Grunberg schrijft dagelijks in 120 woorden een beschouwing op de voorpagina van de Volkskrant. Over de ‘Voetnoot’ lopen de meningen uiteen. Ikzelf ben liefhebber. Grunberg geeft cachet aan een krant die nog altijd een kind is van de katholieke emancipatie. Daarbij poseert hij graag als cynicus, maar onder dat illusieloze pantser zit de moraal van een kapelaan, en dat ontroert mij.
De aanleiding voor Grunberg in zijn ‘Voetnoot’ was een stukje van mij over globalisering. De Europese leiders Barroso en Van Rompuy hadden net de Nobelprijs voor de vrede in ontvangst genomen met hoogdravende redevoeringen over het Europa zonder grenzen. Daar ben ik geen onvoorwaardelijke fan van. Met de veelvolkerenstaten die ik ken, is het meestal niet goed afgelopen. Ik schreef dat het in de praktijk nogal meeviel met dat onbegrensde gereis en het Europese kosmopolitisme, aangezien de gemiddelde Nederlander op tien kilometer van zijn moeder woont.
Die laatste zin raakte een snaar. Anders dan ik is Arnon Grunberg wel een aanhanger van de wereld zonder grenzen, maar wel eentje die duizend dollar kan uitgeven voor een hotelkamer als hij vanwege de orkaan Sandy vreest voor zijn New Yorkse appartement. Zo is de globalisering inderdaad een gezellige hobby.
Grunberg voorspelde dat de middenklasse snel zou afzakken als men daar dacht op tien kilometer van moeder nog werk te vinden. Wel, ikzelf ga zonder tegenzin met de trein naar mijn werk, maar qua woonplaats heb ik het niet verder geschopt dan vijftien kilometer van mijn ouderlijk huis. Ik ben daar reuze tevreden mee.
Vervolgens werd ik opgebeld door een jongeman van nrc Next. Daar hebben ze een rubriek die de waarheid van beweringen onderzoekt. De jongeman wilde zijn tanden zetten in mijn stelling over de bescheiden afstand tussen de Nederlandse moeder en haar kind. Het zweet brak mij uit, aangezien ik die tien kilometer helemaal zelf verzonnen had.
Ik mompelde iets over een intuïtie, en dat het schoolplein de beste kennisbron was, en daarna de verjaardag. Tot slot redde ik me eruit met de vrijheid van de columnist, maar wekenlang sloeg ik nrc Next in de ochtend met enige transpiratie open. Er kwam niets.
Maar kijk wat er wel kwam. Een paar weken geleden opende het Meertens Instituut, voorheen Het Bureau van Voskuil, waar men ooit de geschiedenis van de krentenmik en de rituelen rondom de nageboorte van het paard onderzocht, een site waarop je kunt bekijken hoe het zit met de verhuislust over de generaties in alle Nederlandse gemeenten (www.meertens.nl/migmap). En wat blijkt? In grote lijnen klopt mijn intuïtie. Ik mag er een paar kilometer naast zitten, maar de honkvastheid in Nederland is overweldigend.
Het Meertens Instituut bracht de verhuisbewegingen van vier generaties in beeld. In Noord-Holland blijkt 40 procent nog in dezelfde provincie te wonen als zijn overgrootouders. In Zuid-Holland woont 72 procent van de nakomelingen van de inwoners van een dikke eeuw geleden nog altijd in Zuid-Holland.
We hebben het hier dus over de wereldse Randstad. Dat de inwoners van zwartekousengemeenten als Katwijk, Staphorst en Bunschoten niet van huis te branden zijn, was te verwachten. Vanuit Bunschoten heeft men in vier generaties maar liefst gemiddeld veertien kilometer afgelegd.
Andersom wordt er het meest verhuisd naar gegoede plaatsen als Bloemendaal of Wassenaar – daar ga je pas heen met een flinke zak geld. Maar kijk nou eens op de kaart naar de wereldburgers uit Amsterdam en ruime omgeving. Daar is de gemiddelde verhuisafstand over vier generaties 30 tot 40 kilometer.
Weet u nog dat de huidige burgemeester van Den Haag, Jozias van Aartsen, ooit van de Randstad een soort New York wilde maken? Ik zou zeggen: even geen vragen meer over de globalisering. Maar u kijkt hier toch ook niet van op? Iedereen weet dat voor Amsterdammers alles voorbij de Ring een woestenij is.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
