Nederland is al enige tijd in zak en as. De onroerend goedsector is geïmplodeerd. De consumenten houden de hand op de portemonnee. Deskundigen menen zeker te weten dat ons nog een decennium van zeer geringe of zelfs nulgroei te wachten staat. Na de sanering van de verzorgingsstaat moeten we ons nu volgens de vicevoorzitter van de Raad van State prepareren op de afschaffing van de verzorgingsstaat. De gouden jaren zijn kortom voorgoed voorbij en een langdurige, treurige verschraling van het nationale bestaan zal ons deel zijn.
Bij deze duistere scenario’s vraag je je als brave burger onwillekeurig af hoe de deskundigen dat allemaal zo zeker weten en dan nog wel over een relatief lange termijn. Is het niet aanzienlijk waarschijnlijker dat eigenlijk niemand op dit moment weet hoe we er over tien jaar bij zullen staan?
Aan dat vermoeden van totale onzekerheid kan nog toegevoegd worden dat de economische deskundigen in het verleden met eentonige regelmaat de plank volledig mis geslagen hebben als het gaat om voorspellingen voor de middellange termijn. Laat ik daar een paar voorbeelden van geven.
Tijdens de sterke groei in de jaren vijftig waren economen steeds pessimistisch gestemd. Kon die groei wel aanhouden? De directeur van de Nederlandse Bank gebruikte zijn nieuwjaarsboodschap steevast voor sombere waarschuwingen. De groei hield echter aan en versnelde nog in de jaren zestig. Dat was voor de deskundigen vervolgens aanleiding om de toekomst weer volkomen verkeerd te zien. Nu meenden zij dat de groei eeuwig zou duren door toepassing van het Keynesiaanse beleidsinstrumentarium.
In de jaren zeventig haperde de eeuwige groei en raakten de economen in grote verwarring. Wie wees de ware weg, Keynes of de neoliberalen? De neoliberalen wonnen, maar dat is op de lange termijn geen onverdeeld succes geworden. In de late jaren zeventig en vroege jaren tachtig raakten bijna alle westerse landen in structurele economische problemen. Zij moesten zich door een partieel de-industrialisatieproces worstelen.
In Nederland bestond in die jaren onder onze deskundige economen de rotsvaste zekerheid dat het nooit meer goed zou komen met de Nederlandse economie. We waren veroordeeld tot fatsoenlijke armoede, we hadden economisch de boot gemist en stonden nu te kleumen op de kade.
Net was iedereen overtuigd geraakt van deze druilerige toekomstvisie, of de Nederlandse economie begon aan een onverwacht langdurige groei, die afgezien van een dip in 1991 tot 2001 aanhield. Van een achterblijver in het EU-gezelschap werd Nederland in bijna twee decennia een van de rijkste EU-landen, het bbp groeide met meer dan 30 procent.
Dat was een kolfje naar de hand van onze deskundigen. Die vergaten zo snel mogelijk de zwartgallige voorspellingen van de eerste helft van de jaren tachtig en meenden nu volkomen zeker te weten dat de nieuwe groei zeer lang zou aanhouden. Door de computer was er nu sprake van frictieloze economische groei, die nooit meer last zou hebben van de conjunctuurbeweging.
Het spreekt zo langzamerhand voor zich dat de overgrote meerderheid van de economen de kredietcrisis niet zag aankomen. De deskundige consensus was nu dat de westerse kapitaalmarkten een uniek niveau van sophistication en flexibiliteit hadden bereikt. Er kon eigenlijk niets mis gaan.
Vervolgens ging alles mis. Het hele westerse economische systeem bleek vol te zitten met zwakke schakels die onze deskundigen voor 15 september 2008 niet zo waren opgevallen. Omdat die schakels nog veel zwakker bleken dan we aanvankelijk dachten, is er onder de deskundigen weer nieuwe zekerheid ontstaan: het komt nooit meer helemaal goed! De scenario’s van de vroege jaren tachtig zijn weer terug.
Onjuiste voorspellingen in het verleden zijn geen garantie voor onjuiste voorspellingen in het heden, maar ten aanzien van de praatjes van onze deskundigen is diep wantrouwen geboden.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
