Het huis van Jaap Scholten droeg de sporen van een bewogen verleden. Het was een enorme klus om het in de oude luister te herstellen. Het tweede deel van de geschiedenis van een huis.
De goten lekten, het gietijzeren hek hing scheef, de muren waren vlekkerig van het vocht, de glas-in-loodramen in de wintertuin stonden bol, de tuin had de charme van een kazerneterrein, de Zsolnay-fontein stond geamputeerd in een krappe betonnen bak, het rozenhouten plafond in de zitkamer was zwartgeblakerd, de muren op de begane grond waren beplakt met kurk als in een amateuristische geluidstudio, midden in de keuken was een wc geplaatst, op de eerste verdieping was de vloer in één kamer een meter verhoogd om er een plastic jacuzzi te plaatsen.
Éminence grise
We hadden een goede architect nodig om decennia verwaarlozing en verkrachting ongedaan te maken. Van verscheidene kanten kregen we een éminence grise aanbevolen, een professor aan de faculteit bouwkunde, gespecialiseerd in restauratie. Hij leek van mening dat niemand anders in dit land beter voor deze opdracht geschikt was dan hij.
Hij praatte aan één stuk, over zichzelf en zijn opdrachten. Het was duidelijk dat wij geluksvogels waren als de professor tijd zou vinden. Voorzichtig vroegen we of we wat van zijn werk mochten zien. Uit een brede la kwamen lange rollen papier. Hij rolde de ontwerpen voor ons uit. In alle huizen waren naakte vrouwen met priemende tieten getekend, niet alleen in badkamers, slaapkamers en bij het zwembad, maar ook op de vliering, in de kelder en het verwarmingshok.
Het was duidelijk dat wij geluksvogels waren als de professor tijd zou vinden
Ons huis is in 1881 gebouwd en groter gemaakt door baron Szterényi de Brasso. Hij verkocht het aan de Joodse familie Streliczky in de jaren twintig. Streliczky was de hoffotograaf van de keizer in Boedapest geweest. Of de familie de Holocaust heeft overleefd, weet ik niet. Het contact met de keizerlijke familie zal weinig bescherming hebben geboden – de Habsburgers met hun traditionele voorliefde voor een multicultureel rijk werden gehaat door de nazi’s en moesten als eersten vluchten. De familie Streliczky zal of ondergedoken zijn, of op transport gezet. In beide gevallen was het na de oorlog eenvoudig voor de communisten om het huis in te pikken.
Landbouwminister
Het lag ver genoeg op de heuvel om bij de gevechten tussen de Duitsers, de Hongaren en de Sovjet-Russen in 1944 buiten de vuurlinie te blijven (na Stalingrad is Boedapest de langst bevochten Europese stad in WO2). De onderzijde van de Zsolnay-fontein werd misschien toen vernield. Ik stelde me voor dat de fontein met afbeeldingen van zwanen en kraanvogels dienst had gedaan als schietschijf voor verveelde soldaten uit Kirzigistan, maar de vrouw die de fontein voor ons restaureerde zei dat de beschadigingen wezen op een zwaar slagwapen.
De beschadigingen aan de fontein wezen op een zwaar slagwapen
Terwijl we in 2003 aan het verbouwen waren, diende zich op een dag een man van een jaar of zestig aan die vertelde dat hij als jongetje in het huis gewoond had. Zijn vader was destijds minister van Landbouw. De ministers van Landbouw in de stalinistische tijd werden gehaat door de boeren en landeigenaren die hun land hadden moeten afstaan. Toen wij het huis kochten, bevonden zich nog altijd tralies voor alle ramen en achter de voordeur kon een stalen harmonicadeur dichtgeklapt worden.
In de jaren zestig of zeventig, na de landbouwminister, werd het huis opgesplitst in vier appartementen voor vier gezinnen. Het vroeg inventiviteit om alle inwoners een eigen afdeling en eigen ingang te verschaffen. Het parket werd opengebroken om een gat in de vloer te slaan en er een ijzeren wenteltrap te plaatsen. Op andere plekken werden deuren en ramen dichtgemetseld. De liefdeloze toevoegingen uit die periode – beton, laminaat, kurk, glimmende tegels – contrasteerden met het negentiende-eeuwse ambachtswerk.
Jacuzzi
Na de val van de Muur kwam het huis in handen – zoals dat eigenlijk met vrijwel al het staatsbezit ging – van iemand dicht bij de communistische partij. Deze man bezat iets verderop op de heuvel nog een gelijksoortig huis. Zijn playboyachtige zoon bewoonde de eerste en tweede verdieping en had de jacuzzi geïnstalleerd.
De vloer in de jacuzzikamer bevond zich 30 centimeter boven de vensterbank, waardoor de ramen niet meer open konden. Voor mij symboliseert dit soort onzinnigheid een cultuur die afgesneden is van zijn wortels en desperaat richting zoekt. Naast de jacuzzi stonden twee massieve Korinthische zuilen van glimmend zwart marmer, dezelfde kleur als zijn Porsche. Hij was naar eigen zeggen een succesvol filmproducent. Ik heb niet gevraagd in welk genre.
Naast de jacuzzi stonden korinthische zuilen van zwart marmer
We kochten het huis. We vonden de oorspronkelijke tekeningen in een Boedapester archief. Het kostte twee jaar om het huis in oude glorie te herstellen. In 2004 trokken we erin. In 2006 werd het tot stadsmonument verklaard. Nadat onze drie zonen elders waren gaan studeren, werd het huis voor ons te groot. We hebben het enkele maanden geleden verlaten.
Het is nu een hotel.
Jaap Scholten is schrijver
Dit artikel is exclusief voor abonnees
