Het manuscript van De Amerikaanse prinses lag al bij de uitgever toen Annejet van der Zijl bevangen werd door een grote onrust. Ze besloot het terug te halen en helemaal te herschrijven.
De Amerikaanse prinses
Annejet van der Zijl, Singel Uitgeverijen
Weinig dingen zijn zo leerzaam – en soms ook pijnlijk of vermakelijk – als het teruglezen van oude brieven, dagboeken of zelfs columns van jezelf. Zo schreef ik vorig jaar op deze plek een artikel dat op eerste gezicht bedoeld leek om aspirant-schrijvers een duwtje in de juiste richting te geven. Maar als ik het nu lees denk ik: ik schreef het vooral om mijzelf moed in te praten.
Onrust
Het was de zomer van 2015, en acht jaar nadat ik eraan begonnen was, stond mijn nieuwe boek op punt van verschijnen. De drukpersen draaiden zich warm, de publiciteitsmachine van de uitgeverij was op oorlogssterkte, en overal in het land verkochten de boekhandels al kaartjes voor de lezingen die ik dat najaar over De Amerikaanse prinses zou geven. En ondertussen dacht ik alleen maar: ís er eigenlijk wel een boek?
Ja, er was – dat mocht ook wel na al die jaren – een manuscript. Maar ik kon het onbestemde gevoel dat er iets niet helemaal aan deugde maar niet van me af schudden. Dat er ergens nog iets niet klopte, dat dat wat ik had ingeleverd niet werkelijk het allerbeste was wat ervan te maken was.
Met nauw verholen wanhoop schreef ik in mijn column dan ook dat het maken van zo’n boek eigenlijk een ‘volslagen idioot project’ was. Zoiets als een huis bouwen met een vage droom voor ogen, maar zonder bouwtekeningen en met materialen waarvan je mag hopen dat je ze tijdens het proces überhaupt zult vinden. ‘En,’ zo schreef ik, ‘als het er eenmaal staat, is het dan wat je voor ogen had of valt het toch een beetje tegen? Moet je het aanpassen? Of kom je – de ultieme nachtmerrie – tot de conclusie dat het hele idee van het begin af aan niet deugde?’
Avontuur
Houvast vond ik op dat moment in een interview met schrijver/schilder Armando, die ondanks zijn hoge leeftijd nog altijd schildert. Dit omdat een schilderij, in zijn woorden, elke keer weer ‘zo’n avontuur’ was en hij altijd zo nieuwsgierig was hoe het zou aflopen. Daarmee zette hij mij met mijn pootjes op de grond. Ongeacht hoe het mijn prinses verder in de grote boze buitenwereld zou vergaan, een avontuur was het zeker geweest, en mijn nieuwsgierigheid naar hoe het boek zou uitpakken had me altijd gaande gehouden. Dát was de essentie en dat moest maar voldoende zijn.
Inmiddels zijn we een jaar verder en weet ik hoe het afgelopen is. Ik weet nu dat ik, gedreven door de aanhoudende onrust van die zomer, in een onbewaakt ogenblik – mijn redacteur ging een paar weken op vakantie – het manuscript weer naar me toe heb gehaald en het in een soort roes praktisch helemaal herschreven heb. Oude hoofdstukken werden opgedeeld of verdwenen, nieuwe hoofdstukken werden toegevoegd. Allerlei leuke, maar voor het verhaal uiteindelijk geen onmisbare feiten en anekdotes sneuvelden alsnog.
Nazomerse frenzy
Maar wat misschien het meest veranderde, was de toon. Ik had op de valreep bedacht dat al te lange zinnen en uitweidingen niet bij dit onderwerp pasten. Het geheel moest kordater en energieker – snappier, zoals de Amerikanen het zeggen. Want alleen dat zou echt passen bij mijn hoofdpersoon en het bruisende Amerika waar zij symbool voor stond. Nooit zal ik weten of die laatste, nazomerse frenzy bepalend geweest is voor het succes van dit boek. Of het niet net zo goed ontvangen zou zijn als ik gedurende die rare weken gewoon ook op vakantie was gegaan.
Het geheel moest kordater en energieker – snappier
Het maakt niet uit. Het belangrijkste is dat ik het voldane gevoel heb dat ik werkelijk alles aan en voor dit boek heb gedaan wat ik kon. Dat ik het niet beter had gekund. Dat mijn ‘droomhuis’ nu in de ogen van zoveel lezers inderdaad gelukt is, is in die zin een bijkomstigheid, zij het natuurlijk wel een heel plezierige.
Overigens leidt het teruglezen van je eigen oude teksten behalve tot zelfinzicht en verbazing ook nog tot iets anders, namelijk heimwee. Heimwee naar dat avontuur van toen, naar de verwachtingsvolle spanning van nog onbekende horizonten. Dat heimwee vertaalt zich natuurlijk al snel naar het verlangen om weer lekker met een nieuw boek aan de slag te gaan.
En dus, om maar in het vocabulaire van Armando te blijven, ben ik nu de penselen aan het schoonmaken, de tubes verf aan het sorteren en het linnen aan het opspannen.
Binnenkort gaat de eerste verfstreek op het doek. En ik ben toch zó benieuwd hoe dit nu weer gaat aflopen!
Annejet van der Zijl is schrijver en historicus.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
