Eigenlijk had ik mijn column deze keer willen wijden aan de toekomst van ons vak, en met name aan de ongekende mogelijkheden die de digitale revolutie ons biedt. Maar eerst wil ik het toch nog even, meer als persoonlijk betoog, hebben over de nadelen van diezelfde revolutie. En vreemd als het mag klinken in een aan geschiedenis gewijd blad, wil ik pleiten voor de luxe – ja, zelfs voor het recht om geen geschiedenis te hoeven hebben.
Onlangs stuitte ik namelijk op een verhaal dat ik ooit maakte over een zestienjarige scholier die zich uit wanhoop over de pesterijen van zijn klasgenoten voor de klas een kogel door zijn hoofd schoot. Dirk heette hij, en hij woonde op een idyllisch Duits Waddeneiland. Dat laatste is van belang, omdat het drama volgens een van zijn leraren nooit gebeurd zou zijn in een grote stad. Daar had een gevoelige jongen als Dirk immers zielsverwanten kunnen vinden, terwijl hij op het eiland veroordeeld was tot de machocultuur van zijn leeftijdgenoten. Als enige zoon en beoogd opvolger in het bedrijf van zijn vader wist hij dat hij nooit aan hen zou kunnen ontsnappen. Hij was al hun mikpunt op de lagere school en zou dat later, in het plaatselijk bejaardentehuis, ongetwijfeld nog zijn.
Dat verhaal raakte een snaar. Zelf was ik namelijk ooit ook zo’n buitenbeentje. Toen ik zeven was, verhuisde ik met mijn ouders vanuit het westen van het land naar een provinciestad in het noorden. Daar betrokken we een mooi herenhuis, gelegen aan het gouden randje van wat tegenwoordig zo eufemistisch een ‘krachtwijk’ wordt genoemd. De notarissen en dokters die onze buren waren dachten er niet over hun kinderen daar naar school te sturen – welnee, die gingen naar het elite-instituut aan de andere kant van de stad.
Mijn ouders echter, waren behept met de tolerantiedrift die in die jaren bon ton was onder progressieve intellectuelen. Ik hoor het ze nog zeggen: ‘Of je nou met een loodgieter of een professor thuiskomt, het maakt ons niets uit, hoor!’ Een vrouw mocht ook, of iemand van een ander ras – een loodgietende zwarte lesbienne was waarschijnlijk het summum geweest. En om de daad bij het woord te voegen, werd ik ingeschreven bij de lagere school in de volkswijk achter ons huis.
Helaas – zoals te verwachten viel hadden mijn beoogde speelmakkertjes geen enkele boodschap aan het nobele gedachtegoed van mijn ouders. Integendeel, ze wierpen zich als een meute wilde honden op dat weerloze boekenwurmpje met haar brilletje, haar keurige Nederlands en haar sprookjesboeken. Vier miserabele jaren lang was ik aan hun genade overgeleverd, tot ik eindelijk naar het gymnasium mocht.
Ik overleefde door te lezen – de plaatselijke kinderbibliotheek heb ik van voor tot achteren doorgewerkt – en doordat ik eerder elders gewoond had. Daardoor realiseerde ik me, jong als ik was, dat er andere werelden bestonden. Plekken waar niemand me kende, waar ik misschien niet tot het onderste treetje van de sociale ladder veroordeeld zou zijn, en waar allicht zou blijken (ja, ik kende mijn sprookjesklassiekers) dat ik eígenlijk een prinsesje was.
En zo is het ook gegaan, en ik leefde nog lang en gelukkig.
Maar zo’n scenario was dus niet weggelegd voor die arme Dirk, en ook niet voor zijn Nederlandse lotgenootjes die afgelopen winter om dezelfde reden een einde maakten aan hun leven. Zij woonden weliswaar niet op een eiland, maar wel in dat werelddorp dat Internet heet, met zijn duizend ogen en zijn ijzeren geheugen. En dat maakte het voor hen kennelijk even onvoorstelbaar dat ze ooit zouden kunnen ontsnappen aan hun verleden als gepest en gemeden kind.
Ik heb niets tegen internet en de social media – integendeel. Maar voor de Dirken van deze wereld zou ik wensen dat ook de lelijke eendjes van nu de privacy en de ruimte zouden hebben om zwaan te worden.
Ieder mens heeft het recht om te streven naar geluk, zegt de Amerikaanse grondwet. Maar misschien moet hij of zij daarvoor óók wel het recht krijgen om, ongehinderd door zijn geschiedenis, zichzelf opnieuw te kunnen uitvinden.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
