Home BOEKEN: Van Cunera tot Adelmund

BOEKEN: Van Cunera tot Adelmund

  • Gepubliceerd op: 1 maart 2013
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Hans Renders
  • 2 minuten leestijd

In 2004 begon Els Kloek met een klein team te werken aan het Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. Meer dan duizend korte biografieën van vrouwen vanaf de vroegste tijd tot nu vormen samen een overtuigende correctie op de geschiedschrijving die veelal over mannen gaat. Nu heeft Kloek het materiaal ‘gestold’ in een boek, dat een selectie bevat van (ingekorte) lemma’s van de site. Het resultaat is een prachtig door Irma Boom vormgegeven boekwerk van ruim 1500 pagina’s.

Biografische woordenboeken zijn altijd interessant vanwege de patronen die eruit springen. Zo valt in 1001 Vrouwen uit de Nederlandse Geschiedenis op dat veel vrouwen werkzaam zijn geweest in creatieve beroepen (43 procent in dit boek, zo schrijft Kloek in haar inleiding, tegenover 18 procent van de mannen in vergelijkbare biografische naslagwerken).

Maar nog boeiender is dat samenstellers van biografische woordenboeken zelf een immense invloed hebben op dergelijke percentages, doordat zij kiezen wie wel en wie niet opgenomen wordt.

Als je de twintigste-eeuwse rechtsgeleerde en verzetsstrijdster Gezina van der Molen niet opneemt en de achttiende­eeuwse toneelspeelster Helena Snoek wel – om een willekeurig voorbeeld te noemen –, dan kies je er als samensteller zelf voor om het percentage vrouwen in creatieve beroepen omhoog te krikken. Ook de lengte van de lemma’s verraadt een voorkeur. Waarom de ‘zakenvrouw’ Isabella van Leeuwarden (1696-1773) met één bladzijde beschreven en de dichteres Anna Mollerus (1749-1821) met bijna drie?

Behalve naar periode zijn de vrouwen ook ingedeeld naar activiteit, met tekens als een balletje (sport), een bommetje (oorlog), een pen (literatuur). Jeanne Immink (1853-1929) was bergbeklimster en krijgt dus een balletje, Johanna Anthonia Lammers (1787-1874) is gemarkeerd met een pakketje dat staat voor mecenaat, en bordeelhoudster Thérèse (actief tussen 1706 en 1729) met een geldzakje, dat het bedrijfsleven symboliseert.

Het biografietje van toneelspeelster Johanna Cornelia Wattier (1762­1827) zou kunnen worden aangevuld met het gegeven dat ze het aanbod kreeg dat een straat naar haar zou worden vernoemd. Maar ze schoof de eer door naar haar man, architect en beeldhouwer B.W.H. Ziesenis. Daarom biedt de Schouwburg in Amsterdam tot op de huidige dag uitzicht op de Zieseniskade.

Is de website Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland met de verschijning van dit prachtige boek overbodig geworden? Geenszins. Niet alle lemma’s van de site zijn voor dit boek geselecteerd, en er staat onder elk lemma een keurige bronnen­ en literatuurlijst, die in het boek is weggelaten. Bovendien zijn de lemma’s in gedrukte vorm hier en daar ingekort. Waarom de ongeveer driehonderd auteurs van de biografietjes op de site voluit staan en in het boek tot initialen zijn teruggebracht, is mij niet duidelijk.

Kloek schrijft dat deze uitgave tegen de achtergrond van de traditionele geschiedwetenschap moet worden beschouwd als een history from below. Arbeiders, kinderen, het gezin, vakbonden, zwarten, homoseksuelen, marginalen en natuurlijk ook vrouwen hebben recht op een plaats in de geschiedenis. Met dit overzicht, vanaf de beschermheilige Cunera (ca. 337) tot de politica Karin Adelmund (1949­2005), hebben we er een fraai biografisch woordenboek bij.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer