Frank van der Goes (1859-1939) was een interessante figuur. Als telg van een familie die reeds in de vijftiende eeuw regenten had geleverd behoorde hij tot de elite van het negentiende-eeuwse Amsterdam. Na de dood van zijn vader nam hij diens assurantiebedrijf over, maar ondertussen hield hij zich meer bezig met literatuur, toneel en journalistiek.
Hij behoorde in 1885 tot de oprichters en geldschieters van De Nieuwe Gids en speelde dus een rol binnen de roemruchte ‘Beweging van Tachtig’. Aanvankelijk was hij een progressieve liberaal, maar rond zijn dertigste kreeg hij steeds meer sympathie voor het socialisme en ontwikkelde hij zich tot de eerste Nederlandse kenner van het marxisme.
Hij vertaalde het eerste deel van Das Kapital, bond de strijd aan met de naar het anarchisme neigende Domela Nieuwenhuis en was de drijvende kracht achter de oprichting van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP). Hierin zou hij zich steeds verzetten tegen de ‘reformistische’ koers van de partijleiding, en in 1932 behoorde hij tot de linkse opposanten die de Onafhankelijke Socialistische Partij (OSP) oprichtten.
Omdat de man zo lang een rol – al was het nooit een hoofdrol – heeft gespeeld in het Nederlandse politieke en literaire wereldje, was Van der Goes beslist een handzame biografie waard. In 1979 publiceerde Ynte Botke in het Eerste jaarboek voor het democratisch socialisme een boeiende biografische schets van hem en in 1997 schreef UvA-studente Barbara Kuiper een goede doctoraalscriptie over zijn bekering tot het marxisme. En nu is er dan de dikke biografie van Ron Blom, waarin overigens de twee eerdere studies over Van der Goes niet genoemd worden.
Dit boek verscheen kort na Bart Slijpers biografie van Willem Kloos, de dichter die in De Nieuwe Gids een literaire revolutie ontketende en enige tijd bevriend was met Van der Goes. Maar zo bondig, helder en leesbaar als Slijpers In dit gevreesd gemis is, zo wijdlopig, onoverzichtelijk en beroerd geschreven is deze biografie van Van der Goes.
Blom is een heel ijverige onderzoeker, die eindeloos veel tijd doorbrengt in archieven en karrenvrachten informatie naar boven haalt. Uit zijn samen met Theunis Stelling geschreven en 1100 bladzijden tellende dissertatie over linkse militairen tijdens de Eerste Wereldoorlog (2004) en De oude Socialistische Partij van Harm Kolthek (2007) bleek echter al dat hij zijn materiaal niet kan organiseren en dat hij moeite heeft met het Nederlands. Helaas getuigt ook zijn boek over Van der Goes hiervan.
Dit wordt al duidelijk in de inleiding, aangezien Blom een paragraaf heeft voorzien van de kop ‘Waarom de vorm van een politieke biografie?’. Welke onderwerpen hij op deze halve bladzijde ook aan de orde stelt, juist op deze vraag krijgt de lezer geen antwoord.
Voorts is de chronologie uiterst warrig en herhaalt Blom zichzelf regelmatig, terwijl de lezer voortdurend struikelt over kromme zinnen. Zo schrijft Blom ergens dat er ‘een hausse aan nieuwe musea’ werd opgericht, dat Van der Goes aan Herbert Spencer bepaalde principes ‘ontnam’ (hij ontleende ze dus niet maar pakte ze af) en heeft hij het over ‘industriële arbeiders’.
Dat slordig schrijven vaak voortkomt uit slordig denken, bewijst Blom met een zin over de economische opbloei van Amsterdam, een stad ‘vol bezige proletariërs, op winst beluste kooplui, wagende ondernemers, beweeglijke Joden, en met een economisch stevige burgerij’. Behalve dat die ‘wagende ondernemers’ en ‘stevige burgerij’ vrij lelijk zijn, vraag je je af wat de Amsterdamse Joden hier te midden van deze economische categorieën te zoeken hebben.
Zijn er geen Joodse ondernemers, kooplui of proletariërs, maar vormen ze een aparte beroepsgroep? En wat dat ‘beweeglijke’ betreft: beseft Blom niet dat hij hier het oude vooroordeel herhaalt dat Joden heel druk waren en met hun handen praatten? Volgens een aan August Bebel toegeschreven uitspraak zou antisemitisme ‘het socialisme van de domme kerels’ zijn. Ach, een antisemiet is SP-lid Blom vast niet, maar een beetje dom is hij wel.
Frank van der Goes, 1859-1939. Journalist, literator en pionier van het socialisme
Ron Blom
516 p. Eburon, € 32,00
Dit artikel is exclusief voor abonnees
