De geschiedenis van Suriname
Hans Buddingh’
576 p. Nieuw Amsterdam, € 29,95
Dit is de vierde druk van hét handboek over de Surinaamse geschiedenis. Buddingh’, werkzaam als redacteur bij NRC Handelsblad, heeft het helemaal geactualiseerd. Wie wil weten hoe Bouterse weer aan de macht kon komen in Suriname leze dit boek.
Buddingh’ legt ook heel begrijpelijk uit hoe de plantages in de slaventijd functioneerden en wie daar geld aan verdienden. Hij beschrijft de komst van Hindoestanen en Javanen als contractarbeiders, de woelige jaren dertig van de twintigste eeuw (met het optreden van Anton de Kom) en natuurlijk de onafhankelijkheid in 1975.
Wellicht de laatste daad van het Nationaal Historisch Museum is de medewerking aan de uitgave van Verzamelaars en volksopvoeders. Musea in Suriname 1863-2012 (256 p. KITLV Press, € 24,90) door Pepijn Reeser, voormalig conservator van het NHM. Erg mooi uitgegeven met veel fraaie illustraties.
Lieve allemaal. Op zoek naar mijn ouders in hun Indische jaren
Jet Smalbraak
287 p. Walburg Pers, € 24,95
Het is bijna een plaag, al die Indische familiegeschiedenissen die de laatste jaren verschijnen. Hoe gaat dat? Een kind vindt een doos op zolder met papieren van ouders of grootouders en maakt daar een geschiedenis van. Die begint met de gelukzalige tijd tot de oorlog. Dan komen de Japanners met hun nare kampen. Volgt de vreselijke Bersiap-periode tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd, en meestal eindigt het met de terugkeer naar Nederland. Zo verloopt ongeveer het relaas van Jet Smalbraak over haar ouders, en het is ook een goede samenvatting van Mangalaan 27. Een dramatisch leven in Nederlands-Indië (255 p. Athenaeum-Polak & Van Gennep, € 17,95) door Kristine Groenhardt. Alleen schreef Groenhardt niet over haar eigen ouders, maar over die van schrijfster Mischa de Vreede. Natuurlijk slaagt de ene schrijver er beter in het verhaal op papier te zetten dan de andere, en in deze twee gevallen zou ik de voorkeur geven aan Groenhardt.
De dienst. De BVD van binnenuit
Frits Hoekstra
232 p. Boom, € 19,90
Ik heb Hoekstra in 2004 mogen interviewen bij de verschijning van zijn eerste boek (In dienst van de BVD) in het Parooltheater in Amsterdam. Mijn eerste vraag was: ‘Wat doet een spion zoal de hele dag?’ Daarna ontstond een boeiende discussie, die Hoekstra memoreert in zijn boek: hij hield de aanwezige CPN’ers voor dat de partij eerder was ingestort als de BVD niet op grote schaal was blijven infiltreren. Hoekstra’s nieuwe boek bevat in vergelijking met zijn eersteling weinig nieuws, maar het is goed dat hij er nog eens op wijst dat de geschiedschrijving van de inlichtingendiensten in Nederland nog niet eens in de kinderschoenen staat. De archieven zitten potdicht en Hoekstra is zowat de enige die uit de school durft te klappen.
Diepvriesfiguur. Autobiografie van PD106043 in samenwerking met de AIVD
Roel van Duijn
464 p. Van Praag, € 19,95
Activist en politicus Roel van Duijn werd vanaf 1961 gevolgd door de inlichtingendiensten. Hij werd gekwalificeerd als ‘diepvriesfiguur’ en zou in crisissituaties direct worden geïnterneerd in het kader van de ultrageheime ‘Operatie Diepvries’. Of Van Duijn met zijn ludieke acties zo gevaarlijk was, is nog maar de vraag. De moeite die het hem kostte om informatie bij de AIVD los te krijgen (het ‘in samenwerking met’ in de titel is natuurlijk cynisch bedoeld) is beschamend voor de dienst en de Nederlandse rechtsstaat.
Dat in de Verenigde Staten de archieven veel makkelijker toegankelijk zijn, laat Tim Weiner zien in zijn hoogst fascinerende Vijanden van de staat. De geschiedenis van de FBI (608 p. De Bezige Bij, € 29,90). Een groot deel van het boek handelt over J. Edgar Hoover, die als een dictator de dienst leidde en vaak ver over de grens ging van wat wettelijk was toegestaan.
De jonge Fortuyn
Leonard Ornstein
207 p. De Bezige Bij, € 17,50
Er werd flink wat gemopperd over dit boek, dat verscheen vlak voor de herdenking van de moord op Fortuyn tien jaar geleden. Het zou lijkenpikkerij zijn. Dat is overdreven. Al is het wel een beetje vreemd dat een biograaf een halve levensschets publiceert, terwijl hij de andere helft van het leven van zijn hoofdpersoon niet eens heeft bestudeerd. Niettemin is het boek een prettig leesbare weergave van de katholieke opvoeding van Fortuyn, die hem sterk beïnvloedde, zijn coming-out als homoseksueel en zijn wedervaren in de kritische studentenbeweging van de jaren zestig.
Steviger kost is Populisten in de polder (237 p. Boom, € 18,50) door Paul Lucardie en Gerrit Voerman, die beiden verbonden zijn aan het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen in Groningen. Een overzicht van het Nederlands populisme, met uiteraard Fortuyn en Wilders, maar ook Jan Marijnissen en Boer Koekoek.
Het teken van het beest. IJje Wijkstra en de geschiedenis van de viervoudige politiemoord, 18 januari 1929
Libbe Henstra
354 p. Bert Bakker, € 24,95
Dit is een proefschrift, en de auteur vertelde er zeer omslachtig over in het radioprogramma OVT. Ik dacht dus: kan niks wezen. Maar ik had het mis. Dit is een zeer lezenswaardig boek. Henstra slaagt er door diepgravend bronnenonderzoek in een heel helder beeld te schetsen van de man die op 18 januari 1929 vier veldwachters doodschoot. Die man was IJje Wijkstra, een armoedzaaier uit het Groningse Westerkwartier, een flierefluiter die werkte wanneer hij daar zin in had. Hij kwam vaak in aanraking met de politie, maar hij las ook veel boeken en bezocht lezingen van de anarchist Anton Constandse. Wapenbezit was in de kring van IJje Wijkstra doodnormaal. Hoe Wijkstra tot zijn daad kwam, weet Henstra aannemelijk uit te leggen. Ook sterk zijn de pagina’s die hij wijdt aan de schandalige rechtsgang.
België. Een geschiedenis zonder land
Rolf Falter
458 p. De Bezige Bij, € 22,50
Rolf Falter is historicus en journalist. Verder was hij politiek adviseur van Guy Verhofstadt, en tegenwoordig werkt hij in het Europees Parlement. Hij beschrijft de Belgische geschiedenis vanuit een Europese invalshoek, met aandacht voor Julius Caesar, Karel de Grote en de Guldensporenslag. Eer hij begint aan de geschiedenis van het echte België zijn we al aanbeland op pagina 300 van zijn boek.
Meer België in: Grand Central Belge. Voetreis door een verdwijnend land (256 p. De Bezige Bij, € 19,95) door Pascal Verbeken. De auteur maakt een reis langs een negentiende-eeuwse private spoorlijn die Wallonië met Vlaanderen verbond.
Verder: Nederland-België. De Belgisch-Nederlandse betrekkingen vanaf 1940 (367 p. Boom, € 24,90), onder redactie van Duco Hellema, Rik Coolsaet en Bart Stol. De laatste schreef het artikel ‘Nederland, België en de Europese dekolonisatie, 1945-1963’, waarover hij spoedig zal berichten in Historisch Nieuwsblad.
Geteld, geteld
Miklós Bánffy
671 p. Atlas, € 19,95
Vorig jaar won Jaap Scholten de Libris Geschiedenis Prijs met Kameraad Baron. Een reis door de verdwijnende wereld van de Transsylvaanse aristocratie. In dat boek komt Miklós Bánffy vaak ter sprake, net als zijn Transsylvaanse trilogie, waarvan Geteld, geteld het eerste deel is. Het verhaal speelt zich af in de kringen van de adel aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, met jachtpartijen op landgoederen, turbulente scènes in het parlement en het luxeleven in Boedapest. Jaap Scholten schreef een voorwoord bij deze vertaling, waarin hij vertelt dat Miklós Bánffy aan het einde van de Eerste Wereldoorlog in Den Haag verbleef. Hij vond de Nederlanders prachtig: ‘Slechts een paar miljoen zielen, maar wat een volk!’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
