Historia Augusta. Keizers en tegenkeizers in de tweede en derde eeuw
573 p. Athenaeum-Polak & Van Gennep, € 49,95
Deze biografieën van keizers zijn ontstaan tegen het einde van de vierde eeuw. De historische betrouwbaarheid lijkt dubieus: veel nevenfiguren en ‘officiële’ stukken zijn fictief. Maar over veel van de besproken personen hebben we nauwelijks ander bronnenmateriaal, zodat de Historia nog altijd van belang is voor historici. De vertaling is van John Nagelkerken en er is een inleiding van Jona Lendering.
In de bundel Constantijn de Grote. Traditie en vernieuwing (207 p. Vantilt, € 16,95) onder redactie van Olivier Hekster en Corjo Jansen, wordt de betekenis van deze keizer onderzocht. Vaak wordt Constantijn gepresenteerd als grote vernieuwer. Maar kunnen we de veranderingen wel aan de keizer zelf toeschrijven? Er is aandacht voor zijn impact op het Romeinse recht, maar ook literatuur en beeldende kunsten komen aan de orde.
Herinneringen aan de omwenteling van 1848
Alexis de Tocqueville
351 p. Van Gennep, € 22,50
Tocqueville staat de laatste jaren in de belangstelling. Er verscheen een integrale vertaling van zijn beroemde Over de democratie in Amerika en van Over het pauperisme. Nu is dan Herinneringen aan de omwenteling van 1848 vertaald. Herinneringen was niet bedoeld voor publicatie. Het boek moest ‘een spiegel worden waarin ik mijn tijdgenoten en mezelf voor mijn eigen genoegen kan bekijken, en geen schilderij dat bestemd is voor de ogen van het publiek. Ik streef bij dit verslag van mijn herinneringen naar eerlijkheid en daarom dient het volstrekt geheim te blijven.’ Een achterneef gaf het boek in 1893 voor het eerst uit. Als lid van het Franse parlement was Tocqueville volop in de gelegenheid de voorgeschiedenis, het uitbreken en de ontwikkeling van de Februari-revolutie van 1848 van dichtbij te volgen.
Voor handel en maatschappij. Geschiedenis van de Nederlandsche Handel-Maatschappij, 1824-1964
Ton de Graaf
607 p. Boom, € 29,00
De belangrijkste en oudste voorganger van ABN-Amro is de Nederlandsche Handel-Maatschappij (NHM), die een cruciale rol heeft gespeeld in de Nederlandse economie. De NHM werd in 1824 opgericht, op initiatief van koning Willem I. In veel opzichten was ze de opvolger van de roemruchte VOC. Lange tijd was de handelsonderneming vooral actief in Nederlands-Indië. Vanaf 1880 ging de NHM zich ook met bankzaken bezighouden, waardoor het belang van de onderneming in Nederland toenam. Ondertussen bleef het bank- en cultuurbedrijf in Nederlands-Indië een belangrijk onderdeel. In 1964 fuseerde de NHM met de Twentsche Bank tot de Algemene Bank Nederland. Ton de Graaf, werkzaam als bedrijfshistoricus van ABN-Amro, promoveerde met deze studie bij de Utrechtse hoogleraar Jan Luiten van Zanden. Niet makkelijk om te lezen, maar wel een belangrijk boek.
In dit gevreesd gemis. Het leven van Willem Kloos
Bart Slijper
326 p. Bert Bakker, € 24,95
Een paar jaar geleden verraste Bart Slijper met een bondige, maar diepgaande en prachtige biografie van de dichter J.C. Bloem, waarmee hij op de shortlist belandde van de Historisch Nieuwsblad/Volkskrantprijs (de voorloper van de Libris Geschiedenis Prijs). Zijn nieuwe biografie van Willem Kloos doet niet onder voor dit boek, en is misschien zelfs nog beter. Ook nu is Slijper bondig. Hij heeft er niet voor gekozen het hele levensverhaal van Kloos te vertellen; hij beperkt zich tot de intense vriendschappen van Kloos met de dichters Jacques Perk en Albert Verwey. Beide relaties kwamen dramatisch tot een einde. Uiteindelijk moest Kloos na een zelfmoordpoging worden opgenomen in een inrichting. Gedurende de periodes-Perk en -Verwey schreef Kloos zijn beste gedichten en essays, en was hij dé vernieuwer van de Nederlandse literatuur.
Canon van de christendemocratie
91 p. www.cda.nl, € 11,00
Nu van het CDA niet veel meer over is, althans van het zetelaantal in de Tweede Kamer, kan dit historisch overzicht van de partij wellicht nuttig zijn. De redactie, onder wie George Harinck, hoogleraar geschiedenis aan de VU, ‘is ervan overtuigd dat deze canon een belangrijk baken en inspiratiebron voor de toekomst zal zijn’. De canon is opgesteld op verzoek van Ruth Peetoom vlak na haar verkiezing tot partijvoorzitter van het CDA. Veertig onderwerpen bevat dit overzicht. Het begint in 1847 met de publicatie van Ongeloof en revolutie van Guillaume Groen van Prinsterer. En het eindigt in 2010 met het befaamde Formatiecongres, een stuk geschreven door James Kennedy. Andere hoogtepunten in de canon: de oprichting van de ARP in 1879 (de eerste moderne politieke partij), de start van verzetskrant Trouw in 1943, het Bisschoppelijk Mandement van 1954, de Mammoetwet van 1962 en ‘Het CDA haalt 54 zetels’ in 1986 onder Ruud Lubbers.
Liefde & spionage in Hitlers Berlijn
Erik Larson
415 p. Kosmos, € 24,95
Dit boek heeft ook nog de ondertitel: Een knappe Amerikaanse ambassadeursdochter wordt spionne voor de Russische geheime dienst. De Amerikaanse titel luidde In the Garden of the Beasts. Die is veel beter, want slaat tegelijkertijd op het Berlijnse park Tiergarten, waaraan de Amerikaanse ambassade gevestigd is. Dit prachtwerk van Erik Larson gaat over William E. Dodd, die in 1933 ambassadeur voor de Verenigde Staten in Duitsland wordt, en over zijn flamboyante dochter Martha, die in Berlijn allerlei relaties aanknoopt met ‘foute’ mannen. 1933 is het jaar dat Hitler alle macht naar zich toe trekt. Hoe gaat de ambassadeur daarmee om en hoe reageert men in Amerika op zijn optreden? Martha ziet aanvankelijk veel in de nazistische revolutie, maar haakt definitief af na de Nacht van de Lange Messen. Dan is ze bereid om voor de Russische geheime dienst te gaan spioneren, wat overigens niet veel oplevert.
Laurens ten Cate. Portret van een socialistisch journalist
Ayolt de Groot
183 p. Bert Bakker, € 19,95
Met Joop den Uyl kreeg Laurens ten Cate, die zich achter Nieuw Links had opgesteld, in 1969 een stevige aanvaring. Aanleiding was een interview met Den Uyl in Vrij Nederland. De PvdA-leider zag bij Nieuw Links ‘elitedenken’ en ‘een totalitaire benadering’. ‘Sommigen gebruiken in dit verband ook wel de term “fascistoïde”. Dat vind ik een zwaar woord. Maar het moet toch genoemd worden.’ Toen waren de rapen gaar, en Ten Cate trok flink van leer tegen Den Uyl in zijn eigen krant de Friese Koerier. Dat was een krant met amper 20.000 lezers, waarvan Ten Cate sinds 1963 hoofdredacteur was. Zijn commentaren hadden echter veel invloed en werden in politiek Den Haag gespeld. Dit heel aardige boek is een bewerking van een scriptie waarmee Ayolt de Groot afstudeerde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij won er de Villamedia Scriptieprijs 2011 mee.
Het paradijs. Opgroeien na de val van de Muur
Andre Hanna Hünniger
222 p. Atlas Contact, € 19,95
In de literatuur over de DDR zijn nu de kleuters aan de beurt. Andre Hanna Hünniger is geboren in 1984 in Weimar. In dit boek vertelt ze (in romanvorm) haar levensverhaal. Ze komt uit een vrij gegoede familie; haar ouders waren allebei hooggeschoold. Haar moeder past zich na de val van De Muur snel aan en laat zich omscholen; haar vader trekt zich helemaal terug en kijkt alleen nog maar naar films. Heel aardig zijn de passages waarin Hünniger de veranderingen laat zien na 1989, zoals de introductie van grote supermarkten – maar wat moet je daar kopen als je weinig geld hebt?
Dit artikel is exclusief voor abonnees
