Home BOEKEN: Onaangepast, maar beminnelijk

BOEKEN: Onaangepast, maar beminnelijk

  • Gepubliceerd op: 29 oktober 2013
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Jan Dirk Snel
  • 4 minuten leestijd

Een groter contrast dan tussen Willem Bilderdijk (1856-1831) en zijn biografen Rick Honings (1984) en Peter van Zonneveld (1948) is nauwelijks voor te stellen – in wijze van uitdrukken althans. Waar de dichter groots en meeslepend, hartstochtelijk en fel oordelend schreef, hanteren Honings en Van Zonneveld een zakelijke, onderkoelde stijl.
           


Willem Bilderdijk was een ongeëvenaard dichter, een groot geleerde, een bekwaam beeldend kunstenaar, een hardwerkend advocaat en organisator en een betoverend docent. Tijdgenoten beschouwden hem als de Vondel van hun eeuw, als de Rembrandt op letterkundig gebied, als de evenknie of meerdere van Goethe. Bilderdijk was vooral een mens die zich nooit in deze wereld thuis voelde. Al voor hij in 1795 wegens zijn orangistische sympathieën verbannen werd – waarna hij jaren in Londen en Brunswijk woonde – voelde hij zich geestelijk een banneling.
           
Bilderdijk groeide op in een wereld die ons volstrekt vreemd is geworden. Als eenzaam kind dat door ziekte aan huis gekluisterd was, leerde hij zelfstandig alle mogelijke talen. En hij las over alle mogelijke onderwerpen, waardoor zijn kennis schier alomvattend was. Met zijn tweede vrouw Wilhelmina, met wie hij overigens nooit officieel in het huwelijk trad, correspondeerde hij in het Italiaans en vooral in het Engels.
           
Maar wie deze biografie leest, zal algauw tot de conclusie komen dat vooral de vormen van Bilderdijks wereld ons vreemd zijn. De man zelf, en zijn gevoelsleven, liggen ondanks al zijn excentriciteit en genialiteit als een open boek voor ons. Bilderdijk groeide op in de eeuw van de dichtgenootschappen en hij was reeds een gevierd dichter toen hij op zijn drieëntwintigste rechten ging studeren in Leiden. Na zijn terugkeer in 1806 werd hij een vertrouweling van Hollands eerste koning, Lodewijk Napoleon. Een hoogleraarschap, waarop hij zo vurig hoopte, verwierf hij nooit.
           
Binnen classicistische vormen, die hij perfect beheerste en die zijn werk ook nu nog zeer toegankelijk maken, ontwikkelde hij een eigen opvatting over poëzie. Hij was een romanticus, die de uitstorting van het gevoel centraal stelde, maar die niets moest hebben van de opvatting dat het in de kunst om de verbeelding ging.

De aan opium verslaafde dichter verkeerde geestelijk in hoger sferen, maar hij uitte zich steeds aan de hand van de kleinste dingen uit het dagelijks leven. Hij was bovendien een zeer zinnelijk mens, die het slecht getroffen had met zijn eerste echtgenote. Van haar scheidde hij dan ook, maar met zijn tweede vrouw vormde hij een perfect op elkaar afgestemd koppel. Ook Wilhelmina was dichteres.
           
Zelden zal men in een biografie zoveel over dagelijkse beslommeringen, voedsel, kleding, onderdak, het sterven van het ene kind na het andere en voortdurend geldgebrek tegenkomen in de bewoordingen van de hoofdpersoon zelf, als in dit werk van Honings en Van Zonneveld.
           
Hoe ellendiger Bilderdijk zich voelde en hoe meer hij klaagde, hoe indrukwekkender zijn literaire en geleerde productie was. Titels van biografieën bevatten vroeger vaak de combinatie ‘leven en werk’. Dit boek gaat vooral over het leven. De auteurs citeren veel uit de dichtwerken, maar dan veelal uit autobiografische passages. In 1998 beschreef Joris van Eijnatten Bilderdijks ideeënwereld al uitvoerig in Hogere sferen. Het is begrijpelijk dat Honings en Van Zonneveld dat niet herhalen, maar het nadeel is dat in hun biografie steeds staat hoe creatief en vooral geleerd Bilderdijk was, maar dat uitvoerige bewijzen daarvoor ontbreken.
           
In 1956 schreef Jacques de Kadt dat hij zich voor Bilderdijk schaamde. Daarmee typeerde hij vooral zijn eigen kleinburgerlijkheid. Bilderdijk was onaangepast, eigenzinnig, maar een veel beminnelijker man dan het tot dusverre gangbare beeld wil. In onze tijd zal hij weer beter begrepen worden. Daar draagt dit boek – uitstekend, gedetailleerd én leesbaar – aan bij.
 
De gefnuikte arend. Het leven van Willem Bilderdijk (1756-1831)
Rick Honings en Peter van Zonneveld (met medewerking van Marinus van Hattem)
653 p. Prometheus/Bert Bakker, € 49,95

 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer
Jager met jachthonden
Jager met jachthonden
Beeldessay

Nederlanders maken zich al eeuwen druk over de jacht

Tijdens een jachtpartij schoten edelen van de Republiek onbelemmerd vele dieren. Eind achttiende eeuw kwam daar steeds meer verzet tegen. Maar niet uit dierenliefde. Het was een verslavend tijdverdrijf. Met een horde achter het wild aan stuiven of juist in je eentje dieren besluipen. Te paard, ondersteund door jachthonden of valken, schoten jagers ‘edel wild’,...

Lees meer