Home BOEKEN: Kate Williams, Joséphine

BOEKEN: Kate Williams, Joséphine

  • Gepubliceerd op: 27 februari 2014
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Hans Renders
  • 3 minuten leestijd

Vanaf 1680 bloeide de rododendron in Nederland. Dat de Britse historica Kate Williams in haar biografie van Joséphine de Tascher beweert dat Napoleons vrouw en keizerin Joséphine de rododendron in Europa geïntroduceerd heeft, is een vergeeflijke overdrijving in dit wervelende boek.


Joséphine werd in 1763 op het eiland Martinique geboren in een adellijke creoolse familie. Uitgehuwelijkt aan een familielid verhuisde ze naar Parijs en kreeg twee kinderen. Na de scheiding van haar man viel ze ten prooi aan de Revolutie en werd tot de guillotine veroordeeld. Maar ondertussen viel het hoofd van Robespierre en kwam ze vrij. Vanaf augustus 1794 leidde Joséphine een mondain leven onder de vleugels van haar minnaar Paul Barras en ontmoette in een van de bekende salons een generaal wiens ster rijzende was: Napoleon.

De lompe Corsicaan werd smoorverliefd en vroeg haar in 1796 ten huwelijk. Ze stemde toe, maar bleef een courtisane, die het verleiden tot dagelijkse omgangsvorm verfijnde. Het huwelijk werd zelfs niet ontbonden toen de Britse Morning Chronicle een brief van Napoleon aan Joséphine publiceerde – onderschept in Egypte, waar hij oorlog voerde – waarin hij zich beklaagde over haar ontrouw.

Op 2 december 1804 werd Joséphine door Napoleon tot keizerin gekroond, nadat hij eerst zichzelf de kroon had opgezet. Het paar was gepassioneerd gelukkig, niet in de laatste plaats omdat Joséphine zich voortaan schikte in Napoleons autoritaire gedrag. Zo verbood hij haar om jurken met diepe decolletés te dragen. Haar nieuwe kledinggewoontes werden een trend in Parijs. Toen Napoleon de schrijfster Madame De Staël op een bal ontwaarde in een laag uitgesneden jurk, vroeg hij haar: ‘U hebt uw kinderen zeker allemaal zelf gezoogd, madame?’

Joséphine spendeerde miljoenen aan kleding, meubels en diamanten. Nadat Napoleon het buitenverblijf Malmaison voor haar had gekocht, ontpopte ze zich als een van de grootste kunstverzamelaars uit de geschiedenis, en ze was zonder meer de meest fanatieke tuinierster ooit. Alles moest wijken voor een zeldzame plant.

Malmaison werd een waar themapark, met een dierentuin waar de eerste zebra en de eerste zwarte zwaan van Europa te zien waren, een zuivelboerderij met melkmeisjes in Zwitserse klederdracht en een aapje dat brieven kon verzegelen. Joséphine wist Napoleon zelfs over te halen een vijandelijke Londense kweker het recht van vrije doortocht te geven om een uitzonderlijk kwetsbaar boompje te komen brengen.

De geschiedenis zit vol paradoxen. Joséphine werd in 1810 door Napoleon aan de kant gezet omdat er geen troonopvolger geboren werd. Maar de twee kinderen uit haar eerste huwelijk zorgden voor afstammelingen in menig Europees vorstenhuis. Zo trouwde dochter Hortense met Lodewijk, de broer van Napoleon en koning van Nederland. En háár zoon werd Napoleon III, de tweede keizer van Frankrijk.

Kate Williams heeft een prachtige biografie geschreven. Zonder ook maar één langdradige alinea weet ze op minutieuze wijze het verhaal te vertellen van de slavernij op Martinique, de Franse Revolutie en de Parijse beau monde. Het knappe is dat ze Napoleons opkomst, succes en zijn neergang beschrijft als decor van het verhaal over de keizerin.

Hoewel Joséphine in alles de schijn tegen had, kan haar huwelijk met Napoleon omschreven worden als een allesverzengende liefdesgeschiedenis met slechte afloop. Ten eerste omdat zij met Napoleon geen troonopvolger baarde en vervolgens omdat het huwelijk als consequentie daarvan ontbonden werd, terwijl de twee echtelieden zielsveel van elkaar hielden.

Joséphine verhuisde aanvankelijk naar kasteel Navarre bij Evreux, maar mocht terugkeren naar Malmaison, waar ze op 29 mei 1814 op 50-jarige leeftijd stierf, volgens haar hofdames van verdriet. Napoleons laatste woorden zeven jaar later waren: ‘France, armée, tête d’armée, Joséphine.’ Van de Oostenrijkse aartshertogin Marie Louise, zijn tweede vrouw, voor wie Joséphine het veld had moeten ruimen, had hij na zijn verbanning nooit meer iets gehoord.

Hans Renders is directeur van het Biografie Instituut (RUG) en bespreekt elke maand een recent verschenen biografie.

Joséphine. Verlangen, ambitie, Napoleon
Kate Williams
439 p. Prometheus/Bert Bakker, € 24,95

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport
Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport
Artikel

Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport

In het eindrapport van de Raad voor de Luchtvaart uit 1994 over de oorzaken van de Bijlmerramp stond een fout: op een routekaart van de rampvlucht was het moment waarop het vliegtuig twee motoren verloor, verkeerd aangegeven. Een oud-onderzoeker van de Raad, Henk Pruis, ontdekte de fout onlangs. Hij denkt dat die voeding heeft gegeven...

Lees meer
Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior
Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior
Interview

Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior

Veertig jaar geleden blies de Franse geheime dienst het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior op. Er viel één dode. De Nederlander Martini Gotjé was aan boord toen de bommen ontploften. Voor Greenpeace brak een nieuwe periode aan. Op 10 juli 1985 blies de Franse geheime dienst het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior op. Het schip lag in...

Lees meer
Scène uit The teacher who promised the sea
Scène uit The teacher who promised the sea
Recensie

‘The Teacher Who Promised the Sea’ toont dat het Franco-verleden nog springlevend is

Autoritaire en dictatoriale regimes haten kritisch onderwijs. Dat blijkt ook uit de speelfilm The Teacher Who Promised the Sea, waarin een Franco-militie in 1936 meedogenloos afrekent met een jonge idealistische onderwijzer. Het verhaal is gebaseerd op ware gebeurtenissen. De Catalaan Antoni Benaiges is 31 als hij in 1935 als onderwijzer gaat werken in een schooltje...

Lees meer
Leden-van-de-Nationale-Garde-ondervragen-een-man-tijdens-de-rassenrellen-in-Chicago-1919.-Copyright-Getty-Images-scaled.jpg
Leden-van-de-Nationale-Garde-ondervragen-een-man-tijdens-de-rassenrellen-in-Chicago-1919.-Copyright-Getty-Images-scaled.jpg
Artikel

Amerikaanse president zet politie en leger in tegen ongewenst verklaarde immigranten

Tijdens het presidentschap van Woodrow Wilson sloeg de Amerikaanse overheid met harde hand stakingen neer, deporteerde duizenden migranten en liet racistisch geweld tegen zwarten ongestraft. Daardoor kwam de democratie hevig onder druk kwam te staan, net als nu onder Donald Trump.

Lees meer