Op 17 maart 1911 stappen vijf gezinnen uit een Hollandse kolonie in Polen met al hun levende have in een veewagon, ‘geschikt voor 12 paarden of 43 man’. Ze reizen af naar de Russische taiga, waar de tsaar hun land heeft beloofd. Bijna een eeuw later ontdekte Bart Rijs het dorp met hun nazaten.
Op de vlucht voor de inquisitie waren de Hollanders in de zestiende eeuw naar Polen getrokken. Daar ontgonnen ze woeste gronden langs de Wijssel en de Bug en verbasterden hun namen tot Hildebrant, Zelent of Koents. Rijs reisde vier eeuwen geschiedenis van deze Holendry achterna en schreef een gelaagd boek over het verleden van Siberië en dat onduidelijke gebied tussen Oekraïne, Polen en Duitsland, afgewisseld met reportages uit een Oost-Europa waar het ‘beton waar de communisten zo dol op waren aan het wijken is’, maar de bewoners nog steeds geen beter leven hebben.
De Hollanders willen eigenlijk alleen maar boeren, maar de lange arm van de geschiedenis laat hen niet met rust. In 1940 worden ze met de Volksduitsers geëvacueerd en wachten in doorgangskampen tot hun raszuiverheid is vastgesteld. Voorzien van een ingelijst portret van Hitler komen ze terecht op boerderijen, waar de Poolse bewoners net van hun bed zijn gelicht.
Even aangrijpend zijn de verhalen uit Siberië, waar de Gollendry na de revolutie worden ondergebracht in kolchozen met namen als ‘Bedwinger van de Taiga’ of ‘Mitsjoerin’ – vernoemd naar een plantenveredelaar die beweerde dat in Siberië heel goed sinaasappelbomen konden groeien. Door hun anderszijn waren de Hollanders kwetsbaar voor vervolgingen. In de twintigste eeuw rest er alleen het Siberische dorpje Pichtinsk, en ook daar trekken de jongeren weg en zijn er sinds de cassetterecorder kapot is geen dansavondjes meer in het dorpshuis.
Rijs onderzoekt begrippen als volksaard, vaderland en nationaliteit. Deze bespiegelingen zijn niet de sterkste kant van het boek. Zijn kracht zit in een beeldende manier van vertellen, vol details die illustreren wat er gebeurt als dictators het volk proberen te persen in de mal van hun megalomane plannen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
