Home BOEKEN: Harm van Riel. Een rechtse provo

BOEKEN: Harm van Riel. Een rechtse provo

  • Gepubliceerd op: 24 juni 2016
  • Laatste update 17 apr 2023
  • Auteur:
    Hans Renders
  • 3 minuten leestijd
BOEKEN: Harm van Riel. Een rechtse provo

VVD’er Harm van Riel (1907-1980) leek zo uit de negentiende eeuw te zijn gestapt. Met zijn bolhoed, driedelig pak, kettinghorloge, dikke sigaar en Drents accent was hij de lieveling van de linkse pers. Zijn provocerende uitspraken leverden sensationele kopij op, zoals in 1975, toen minister Pronk in beschonken toestand met zijn auto in een greppel reed. Van Riel zag een direct verband met het terrorisme in Europa.

Harm van Riel. Een rechtse provo

Mark Verheijen 272 p. Boom, € 22,50

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Hij zat vanaf 1956 in de Eerste Kamer, was ongelooflijk belangrijk voor de doorbraak van de VVD in de jaren zeventig, maar vanwege zijn onaangepaste gedrag is hij nooit gevraagd om minister te worden.

Voormalig VVD-Kamerlid Mark Verheijen schreef een biografie van Van Riel, die leest als een alternatieve partijgeschiedenis van de VVD. P.J. Oud, Van Riels voorganger als partijbestuurder, speelt daarin een nadrukkelijke rol. De vergaderingen van het partijbestuur stelden in zijn tijd weinig voor, en toen een van de leden eens opstond en klaagde: ‘Ik zit hier toch niet om ja en amen te zeggen’, reageerde Oud met de woorden: ‘“Ja” is voldoende.’ Van Riel zei meer dan alleen ja, en zo ontstond een jarenlange vete tussen de twee.

Van Riel zei meer dan alleen ja, en zo ontstond een jarenlange vete tussen de twee

In intellectueel opzicht was Van Riel een wonderkind. Op zijn vierde kon hij al lezen en vanaf zijn zesde las hij dagelijks het Algemeen Handelsblad en de Opregte Haarlemse Courant. Hij is altijd vrijgezel gebleven. Al werd er geroddeld over zijn hechte vriendschap met de secretaris van het partijbureau, Magda van Everdingen. Zij begeleidde Van Riel vaak op zijn spreekbeurten in het land en zelfs op zijn vakanties.

De echtgenote van Hans Wiegel wees Van Riel erop dat hij Magda ook gewoon mee kon vragen in plaats van haar in de auto te laten wachten als hij ‘een lichte maaltijd kwam nuttigen’.

Van Riel was ambitieus, maar tegelijkertijd onaangepast. Hij bouwde tussen 1954 en 1970 een nauwe band op met zijn chauffeur, die hij liet voorrijden onder de uitroep: ‘We gaan de provincie bekijken.’ Van Riel werd dan door het Zuid-Hollandse landschap gereden, voor niemand bereikbaar, en na een middagdutje weer op het provinciehuis afgeleverd.

Oppervlakkigheid

Deze biografie is informatief en vlot geschreven. Onbevredigend is wel dat het hele boek lijdt aan een zekere oppervlakkigheid, en soms een verkeerde voorstelling van zaken geeft. Zo beweert Verheijen dat er ‘vrijwel niets’ overbleef van aantijgingen over het oorlogsverleden van CDA-politicus Willem Aantjes. Dat is onterecht.

Scherp daarentegen zijn de analyses die Verheijen maakt van Van Riels rol bij het vertrek van Hans Gruijters uit de VVD, wat leidde tot de oprichting van D’66. Ook ziet hij scherp hoe het kabinet-Den Uyl de steeds conservatiever denkende Van Riel beïnvloedde. En wie wil weten waar Hans Wiegel de mosterd haalde, moet dit boek ook zeker lezen.

Hans Renders is directeur van het Biografie Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen.

Nieuwste berichten

New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
New Yorkse politie neemt vingerafdruk van Duitser in 1917 als deel van de Alien Enemies Act
Interview

Waarom Trump zich beroept op een 200 jaar oude wet om Venezolanen uit te zetten

De Verenigde Staten zetten honderden immigranten op het vliegtuig naar El Salvador, waar zij zonder proces in een gruwelijke gevangenis worden geïnterneerd. Trump gebruikt daarvoor de omstreden Alien Enemies Act, een wet uit 1798. Die was oorspronkelijk bedoeld om vijandelijke buitenlanders uit te zetten in tijden van oorlog, maar werd in de Eerste Wereldoorlog al...

Lees meer
De Nationale Dodenherdenking in 2014
De Nationale Dodenherdenking in 2014
Recensie

Herdenking van de Tweede Wereldoorlog is al tachtig jaar gevoelig

In 2001 opende Chris van der Heijden zijn ophefmakende boek Grijs verleden. Nederland en de Tweede Wereldoorlog met de even briljante als provocatieve zinnen: ‘Eerst was er de oorlog, daarna het verhaal van die oorlog. De oorlog was erg, maar het verhaal maakte de oorlog nog erger’. Deze zinnen schoten me te binnen, al lezend...

Lees meer
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Prins Bernhard krijgt uitleg over de bewapening van de Northrop NF-5 op vliegbasis Gilze-Rijen
Onderzoek

Onderzoekscommissie wilde bewust niet weten hoe corrupt prins Bernhard daadwerkelijk was

De commissie die moest uitzoeken of prins Bernhard smeergeld aannam van Amerikaanse vliegtuigbouwbouwers, heeft haar werk niet goed gedaan. Dat concludeert historicus Philip Dröge in Historisch Nieuwsblad. Dröge baseert zich op het onlangs geopenbaarde archief van de toenmalige secretaris, Ad Geelhoed. De commissie had sterke aanwijzingen dat de prins nog corrupter was dan gedacht, maar...

Lees meer
Pius IX latere leeftijd
Pius IX latere leeftijd
Interview

Zieke paus Franciscus herinnert aan een paus die de macht verloor, maar zielen won

De wankele gezondheid van paus Franciscus is al wekenlang wereldnieuws. Waarom? Historicus Jeroen Koch vertelt hoe Franciscus’ verre voorganger paus Pius IX er in de negentiende eeuw in slaagde om van het Vaticaan een symbolisch en mythisch instituut te maken, in een tijd waarin de paus juist zijn wereldlijke macht verloor. Jeroen Koch, die samen...

Lees meer